ایران‌بوم

دکتر حسن رضائی باغ‌بیدی در سال‌ 1345 خورشیدی‌ در تهران‌ متولد شد. وی دارای دکترا در فرهنگ و زبانهای باستانی است. ایشان دانشیار و مدیر گروه فرهنگ و زبانهای باستانی دانشگاه تهران است. دکتر حسن رضایی باغ بیدی عضو شورای عالی علمی و مدیر بخشهای ایران‌شناسی و زبان‌شناسی مرکز دائرة‌المعارف بزرگ اسلامی می باشد.

حسن رضایی باغ بیدی برندة جایزة بیست و سومین دورة کتاب سال ایران برای ترجمه کتاب "راهنمای زبانهای ایرانی " است.

1. سوابق اجرایی و علمی
• استادیار و معاون گروه گویش‌شناسی فرهنگستان زبان و ادب فارسی از 1375 تا 1383.
• دانشیار گروه فرهنگ و زبانهای باستانی دانشگاه تهران از 1383 تا 1389.
• استاد گروه فرهنگ و زبانهای باستانی دانشگاه تهران از 1389.
• مدیر گروه فرهنگ و زبانهای باستانی دانشگاه تهران از 1383 تا 1386.
• عضو شورای عالی علمی مرکز دائرة‌المعارف بزرگ اسلامی از 1380.
• مدیر بخشهای ایران‌شناسی (از 1378 تا 1390) و زبان‌شناسی (از 1381 تا 1390) مرکز دائرة‌المعارف بزرگ اسلامی.
• مشاور گروه ادبیات فارسی بنیاد دائرة‌المعارف اسلامی در حوزه زبان‌شناسی و گویش‌شناسی از 1380.
• سردبیر مجلۀ گویش‌شناسی (فرهنگستان زبان و ادب فارسی) از 1382 تا 1383.
• عضو شورای پژوهشی سازمان میراث فرهنگی کشور از 1381 تا 1382.
• عضو شورای برنامه‌ریزی گروه تاریخ (در دفتر برنامه‌ریزی و تألیف کتب درسی وزارت آموزش و پرورش) از 1384.
• مجری و سرویراستار چهار جلد نخست اثری ملی با نام تاریخ جامع ایران از 1380.
• عضو شورای مشاوران نامۀ پارسی (مجلۀ شورای گسترش زبان و ادبیات فارسی) از 1381 تا 1387.
• عضو هیأت تحریریۀ فصلنامۀ رودکی Рудаки (فصلنامۀ ادبی ـ فرهنگی رایزنی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در تاجیکستان) از 1383.
• مدیر و سرویراستار مجموعۀ Ancient Iranian Studies Series (مجموعۀ پژوهشهای ایران باستان).
• عضو هیأت تحریریۀ نامۀ ایران باستان (مجلۀ بین‌المللی مطالعات ایرانی) از 1383.
• عضو هیأت تحریریۀ نامۀ پژوهشگاه (مجلۀ پژوهشگاه سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری) از 1385.
• عضو هیأت تحریریۀ مجلۀ ادب‌پژوهی (مجلۀ دانشگاه گیلان) از 1385.
• عضو هیأت تحریریۀ Journal of Persianate Studies (انتشارات Brill) از 2008.
• سرپرست بخش ریشه‌شناسی در گروه فرهنگ‌نویسی فرهنگستان زبان و ادب فارسی از 1388.
• سردبیر مجلۀ آینۀ میراث از 1388.
• مدیر گروه زبانها و گویشهای ایرانی فرهنگستان زبان و ادب فارسی از 1389.
• عضو وابستۀ فرهنگستان زبان و ادب فارسی از 1386 تا 1389.
• عضو پیوستۀ فرهنگستان زبان و ادب فارسی از 1389.

2. تدریس در دانشگاههای خارجی
• استاد مدعو در دانشگاه مطالعات خارجی اوساکا (ژاپن) از 1 آوریل 2007 (12 فروردین 1386) تا 30 سپتامبر 2007 (8 مهر 1386).
• استاد مدعو در دانشگاه اوساکا (ژاپن) از 1 اکتبر 2007 (9 مهر 1386) تا 1 آوریل 2009 (12 فروردین 1388).

3. عضویت در مجامع بین‌المللی
• عضو انجمن بین‌المللی مطالعات سنسکریت (International Association of Sanskrit Studies) و عضو کمیتۀ مشورتی آن انجمن.

4. جایزه
• برندۀ جایزۀ بیست و سومین دورۀ کتاب سال جمهوری اسلامی ایران (بهمن 1384).
• برندۀ جایزۀ بیست و چهارمین دورۀ کتاب سال جمهوری اسلامی ایران (بهمن 1385).
• برندۀ جایزۀ دوازدهمین دورۀ کتاب فصل جمهوری اسلامی ایران (تیر 1389).

5. مقالات ارائه شده در مجامع علمی داخلی و خارجی
• «نقش جادۀ ابریشم در انتقال مانویت به شرق»، دومین اجلاس بین‌المللی جادۀ ابریشم، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، 2-3 اردیبهشت 1376.
• «واژه‌گزینی در عصر ساسانی و تأثیر آن در فارسی دری»، نخستین هم‌اندیشی مسائل واژه‌گزینی و اصطلاح‌شناسی، تهران، فرهنگستان زبان و ادب فارسی، 8-10 اسفند 1378.
• «بازنگری واژه‌های اهورایی و اهریمنی در اوستا»، پنجمین کنفرانس زبان‌شناسی، تهران، دانشگاه علامه طباطبایی، 21-23 اسفند 1379.
• «بررسی و طبقه‌بندی گویشهای کولیان ایران»، نخستین هم‌اندیشی گویش‌شناسی ایران، تهران، فرهنگستان زبان و ادب فارسی، 9-11 اردیبهشت 1380.
• «ترجمۀ متون مقدس»، اولین همایش ملی آموزش زبان انگلیسی و رشته‌های وابسته، تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، 10-11 شهریور 1380.
• «زمان آینده در زبانها و گویشهای ایرانی غربی»، نخستین همایش ملی ایران‌شناسی، تهران، بنیاد ایران‌شناسی، 27-30 خرداد 1381.
• «شواهدی از زبان کرمانی باستان»، نخستین همایش گویش‌شناسی کرمان، کرمان، 14-15 اسفند 1381.
• «واژه‌گزینی در زبان سنسکریت: تجربه‌ای سه هزار ساله»، دومین هم‌اندیشی مسائل واژه‌گزینی و اصطلاح‌شناسی، تهران، فرهنگستان زبان و ادب فارسی، 16-18 اردیبهشت 1382.
• «خط اوستایی»، کنفرانس بین‌المللی لوح تا لوح، تهران، 13-15 تیر 1384.
• «ویژگیهای زبان‌شناختی دیاتِسّارون فارسی: متنی از سدۀ هفتم هجری»، دومین سمینار بین‌المللی ایران و اسلام: تاریخ و فرهنگ ایران بعد از مغول، تهران، مرکز دائرة‌المعارف بزرگ اسلامی، 13-14 مهر 1385.
• «ساسانیان و زردشتیان در چین و ژاپن»، سمینار بین‌المللی ایران و اسلام: آراء و اندیشه‌ها، تهران، مرکز دائرة‌المعارف بزرگ اسلامی، 15-16 شهریور 1386.
• «تاریخ زبانهای ایرانی»، دانشکدۀ زبانهای خارجی دانشگاه آزاد اسلامی (واحد تهران شمال)، 29 اردیبهشت 1389.
• «در بارۀ نام کورُش»، همایش کورُش هخامنشی و ذوالقرنین، تهران، مرکز دائرة‌المعارف بزرگ اسلامی، 6 خرداد 1389.
• «سپهری دیگر در شاهنامه»، همایش هزارۀ شاهنامه، تهران، فرهنگستان زبان و ادب فارسی، 24-25 اردیبهشت 1390.
• «پیشینۀ ایرانی وزن شاهنامه»، همایش بین‌المللی هزارمین سال سرایش شاهنامۀ فردوسی، تهران، معاونت پژوهش و فنّاوری دانشگاه آزاد اسلامی، 2-4 آذر 1390.
• «روابط متقابل زبانهای ایرانی و هندی باستان و میانه», XXIII All India Persian Teachers’ Conference, Patna (India), 8-10 April 2002.
• ‘The Zargari Language from an Areal Linguistic Perspective’, The Eleventh International Conference on Methods in Dialectology (Methods XI), Joensuu (Finland), 5-9 August 2002.
• With Behrooz Mahmoodi-Bakhtiari, ‘Plural Marking in New West Iranian Languages and Dialects: A Historical and Typological Approach’, First Biennial Conference of the Association for the Study of Persianate Societies, Dushanbe (Tajikistan), 15-18 September 2002.
• «تحلیل زبان‌شناختی دیاتسارون فارسی: متنی از سدۀ هفتم هجری», XXIV All India Persian Teachers’ Conference, Poona (India), 31 May-2 June 2003.
• ‘Iranian Elements in Sanskrit’, 12th World Sanskrit Conference, Helsinki (Finland), 13-18 July 2003.
• ‘La lingua degli zingari di Shiraz’, Fifth European Conference of Iranian Studies, Ravenna (Italy), 5-11 October 2003.
• ‘Linguistic Peculiarities of the Oldest Persian Texts in Non-Arabic Scripts’, Second Biennial Convention on Iranian Studies, Yerevan (Armenia), 2-5 April 2004.
• ‘A Linguistic Analysis of Iranian Lexical Elements in Sanskrit’, 37th International Congress of Asian and North African Studies (ICANAS-37), Moscow (Russia), 16-21 August 2004.
• ‘Вежагиҳои забоншинохтии диотиссоруни форсй’, Панҹумин Анҹумани байналмилалии устодони забон ва адабиёти форсу тоҹик, Dushanbe (Tajikistan), 9-10 March 2006.
• ‘Linguistic Peculiarities of the Sanskrit Translation of the 13th Chapter of the Škend Gumānīg Wizār’, 13th World Sanskrit Conference, Edinburgh (Scotland), 10-14 July 2006.
• ‘Dialectal Variations in Early Persian Texts’, Iranian Culture and Persian Literature, Osaka (Japan), 6-7 January 2007.
• ‘The Qorbatis of Shiraz and Their Language’, Iran and Islam: Culture and Tradition, Osaka (Japan), 12-13 January 2008.
• ‘Ancient Iranian Poetry and the Impacts of Iranian Languages on Sanskrit and Other Indian Languages’, Osaka University (Japan), 24 January 2009.
• ‘Parsi Sanskrit’, 14th World Sanskrit Conference, Kyoto (Japan), 1-5 September 2009.
• ‘Magic in Ancient Iranian Culture’, Osaka University (Japan), 19 February 2011.
• ‘West Middle Iranian Poetic Metres and Their Continuation in Early New Persian’, Summer School on Iranian Linguistics, Hamburg University (Germany), 15 August-2 September 2011.

6. مقالات منتشر شده
• «پنچه‌تنتره در ادبیات سنسکریت و ادبیات فارسی»، نامۀ فرهنگستان، س 2، ش 1 (5)، 1375، ص 84-103. نیز در: قند پارسی (فصلنامۀ رایزنی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در دهلی نو)، ش 12، 1376، ص 191-213.
• «چهار واژۀ دخیل سغدی در هدایة المتعلّمین فی الطّب»، نامۀ فرهنگستان ، س 2، ش 3 (7)، 1375، ص61-64.
• «تفاوتهای آوایی میان فارسی معیار و فارسی ملایری»، فرهنگ همدان، س 2، ش 7، 1375، ص 18-24.
• «بررسی چند واژۀ دخیل هندی در شعر فارسی»، نامۀ فرهنگستان، س 2، ش 4 (8)، 1375، ص 103-116.
• «رمزگشایی کتیبۀ فارسی مذکور در نهایة الأرب»، نامۀ فرهنگستان، س 3، ش 1 (9)، 1376، ص 51-54.
• «بازتاب فرهنگ مردسالاری در زبانهای هندواروپایی»، نامۀ فرهنگستان، س 3، ش 1(9)، 1376، ص 89-99. نیز به تاجیکی به خط سیریلی در: رودکی (Рудаки)، س 4، ش 4، 1382 (رایزنی فرهنگی سفارت جمهوری اسلامی ایران، دوشنبه، تاجیکستان)، ص 42-47.
• «نقش جادۀ ابریشم در انتقال مانویت به شرق»، مجموعه مقالات دومین اجلاس بین‌المللی جادۀ ابریشم (3-2 اردیبهشت 1376)، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، 1376، ص 102-112.
• « محاکمه و مصلوب کردن عیسی مسیح در متون مانوی»، مهر و داد و بهار (یادنامۀ استاد دکتر مهرداد بهار)، به کوشش امیرکاووس بالازاده، تهران، انجمن آثار و مفاخر فرهنگی، 1377، ص 101-117.
• «معرفی زبان و ادبیات سنسکریت»، مهر و داد و بهار (یادنامۀ استاد دکتر مهرداد بهار)، به کوشش امیرکاووس بالازاده، تهران، انجمن آثار و مفاخر فرهنگی، 1377، ص 119-159.
• «سوشیانت در اوستا»، مقالات و بررسیها، ش 64، 1377، ص 103-113.
• «سرودی مانوی به زبان پارتی»، نامۀ فرهنگستان، س 4، ش 2 (14)، 1377 (تاریخ انتشار 1378) ، ص 50-61.
• «واژه‌گزینی در عصر ساسانی و تأثیر آن در فارسی دری»، نامۀ فرهنگستان، س 4، ش 3 (15)، 1377 (تاریخ انتشار 1379)، ص 145-158.
• «دربارۀ دو واژۀ کهن فارسی»، یادنامۀ دکتر احمد تفضلی، به کوشش علی‌اشرف صادقی، تهران، انتشارات سخن، 1379، ص 195-199.
• «در بارۀ ترجمۀ عبارتی از قرآن به پهلوی»، نامۀ ایران باستان، س 1، ش 1، 1380، ص 11-14. نیز به تاجیکی به خط سیریلی در: نامۀ پژوهشگاه (Номаи Пажуҳишгоҳ)، س 3، ش 5، 1382 (پژوهشگاه فرهنگ فارسی ـ تاجیکی، دوشنبه، تاجیکستان)، ص 39-42.
• «بازنگری واژه‌های اهورایی و اهریمنی در اوستا»، نامۀ فرهنگستان، س 5، ش 2 (18) ،1380، ص 68-76. نیز در: مجموعه مقاله‌های پنجمین کنفرانس زبانشناسی، به کوشش محمد دبیر‌مقدم و ابراهیم کاظمی، تهران، دانشگاه علامه طباطبایی، 1382، ص 345-353. نیز به تاجیکی به خط سیریلی در: نامۀ پژوهشگاه (Номаи Пажуҳишгоҳ)، س 3، ش 3، 1382 (پژوهشگاه فرهنگ فارسی- تاجیکی، دوشنبه، تاجیکستان)، ص 67-74.
• «روابط متقابل زبانهای ایرانی و هندی باستان و میانه»، نامۀ فرهنگستان، س 5، ش 4 (20) ،1381، ص 65-75.
• «بررسی و طبقه‌بندی گویشهای کولیان ایران»، مجموعه مقالات نخستین هم‌اندیشی گویش‌شناسی ایران، به کوشش حسن رضائی باغ‌بیدی، تهران، فرهنگستان زبان و ادب فارسی، 1381، ص 241-258.
• «شیرازی باستان»، گویش‌شناسی، ج 1، ش 1، 1382، ص 32-40.
• (ترجمه از زبان ایتالیایی) «راهنمای انتقادی و کتاب‌شناختی دین زردشتی»، نوشتۀ آنتونیو پانائینو، معارف، دورۀ 19، ش 1 (55)، 1381، ص 89-130.
• (ترجمه از زبان ایتالیایی) «واژه‌های عربی در شعر کهن فارسی»، نوشتۀ آلساندرو بائوزانی، نامۀ پارسی، س 9، ش 2 (33)، 1383، ص 107-120.
• (ترجمه از زبان ایتالیایی) «روابط خویشاوندی میان دست‌نوشته‌های بندهش»، نوشتۀ والتر بلاردی، نامۀ پارسی، س 9، ش 4 (35)، 1383، ص 65-77.
• «گویش ویدری»، گویش‌شناسی، ج 1، ش 3، 1383، ص 20-38.
• «کتیبۀ پهلوی ـ کوفی برج لاجیم»، نامۀ ایران باستان، س 4، ش 1 (7)، 1384، ص 9-21.
• «نگاهی گذرا به ترجمۀ متون مقدس و ترجمه‌های قرآن»، معارف، دورۀ 21، ش 1 (61)، 1384، ص 31-47.

• «واژه‌گزینی در زبان سنسکریت: تجربه‌ای سه هزار ساله»، مجموعه مقالات دومین هم‌اندیشی واژه‌گزینی و اصطلاح شناسی، به کوشش علی کافی، تهران، فرهنگستان زبان و ادب فارسی، 1384، ص 311-322.
• «خط اوستایی»، سیر خط و کتابت (مجموعه مقالات کنفرانس بین‌المللی از لوح تا لوح، تهران، معاونت امور فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، 1384، ص 99-107.
• «زبانهای ایرانی و زبانهای غیرایرانی رایج در ایران»، ایران: تاریخ، فرهنگ، هنر، تهران، سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، 1385، ص 122-154.
• «کهن‌ترین متون فارسی به خطوط غیرعربی (عِبری، سُریانی و مانَوی)»، نامۀ فرهنگستان، س 8، ش 2 (30) ،1385، ص 9-31.
• «ساسانیان و زردشتیان در چین و ژاپن»، جرعه بر خاک: یادنامۀ استاد دکتر یحیی ماهیار نوابی، به کوشش محمود جعفری دهقی، تهران، مرکز دائرة‌المعارف بزرگ اسلامی، 1387، ص 25-41.
• «ویژگیهای زبان‌شناختی دیاتِسّارون فارسی: متنی از سدۀ هفتم هجری»، آینۀ میراث، س 6، ش 3 (42)، 1387، ص 7-23.
• «بازنگری کتیبۀ پهلوی بر صلیبهای سنگی»، آینۀ میراث، س 7، ش 2 (45)، 1388، ص 187-199.
• «گُشتاسپ»، فردوسی و شاهنامه‌سرایی (برگزیدۀ مقالات دانشنامۀ زبان و ادب فارسی)، تهران، فرهنگستان زبان و ادب فارسی، 1390، ص 639-649.
• «در بارۀ نام کورش»، کورش و ذوالقرنین (مجموعه مقالات همایش کورش هخامنشی و ذوالقرنین)، به کوشش عسکر بهرامی، تهران، 1390، ص 63-74.
• «در بارۀ چند مهرنوشته و سکه‌نوشتۀ ساسانی و عرب‌ساسانی»، آینۀ میراث، س 9، ش 1 (48)، 1390، ص 73-89.
• ‘On the Unknown Epithet of a Manichaean God’, Central Asiatic Journal, 46/1, 2002, pp. 1-4.
• ‘Some Proposed Readings on Western Middle Iranian Manichaean Texts’, Nāme-ye Irān-e Bāstān, 2/1, 2002, pp. 45-50.
• ‘The Zargari Language: An Endangered European Romani in Iran’, Romani Studies 5, 13/2, 2003, pp. 123-148.
• With Behrooz Mahmoodi-Bakhtiari, ‘Plural Marking in New West Iranian Languages and Dialects: A Historical and Typological Approach’, Studies on Persianate Societies 2, 2004, pp. 167-181.
• ‘Iranian Elements in Sanskrit’, Themes and Tasks in Old and Middle Indo-Aryan Linguistics, ed. B. Tikkanen and H. Hettrich, New Delhi, Motilal Banarsidass, 2006, pp. 143-166.
• ‘Linguistic Peculiarities of the Sanskrit Translation of the 13th Chapter of the Škend Gumānīg Wizār’, Essays in Honor of Ṣādiq Kiyā, ed. A. Bahrami, Tehran, Mīrās-i Maktūb, 2008, pp. 131-166.
• «بازنگری کتیبۀ دوزبانۀ پهلوی ـ چینی یافت شده در شی‌آنِ چین», [Iran Kenkyū], Osaka University, vol. IV, 2008, pp. 336-357.
• ‘La lingua degli zingari di Shiraz’, Proceedings of the 5th Conference of the Societas Iranologica Europæa, ed. A. Panaino and R. Zipoli, Milano, Mimesis, 2006, vol. II, pp. 307-316.
• ‘Iranian and Indian Languages in Contact’, Journal of the Research Institute for World Languages, Osaka University, no. 1, 2009, pp. 35-48.
• ‘Darius and the Bisotun Inscription: A New Interpretation of the Last Paragraph of Column IV’, Journal of Persianate Studies, no. 2, 2009, Leiden, pp. 44-61.
• [‘Kodai Iran Bunka no Daiwa/Dēu «Akuma»’, Iran to Isuramu. Bunka to Dentō o Shiru, Mori Shigeo-hen, Tōkyō, Shunpusha, 2010, pp. 55-66.]
• New Light on the Middle Persian-Chinese Bilingual Inscription from Xi an’, in: The Persian Language in History, ed. M. Maggi and P. Orsatti, Wiesbaden, 2011, pp. 105-115.
• ‘Ancient Iranian Poetic Metres’, in: Indian and Persian Prosody and Recitation, ed. H. Nagasaki, Delhi, 2012, pp. 3-24.

7. مقالات منتشر شده در دائرة‌المعارفهای فارسی
الف) در دائرة‌المعارف بزرگ اسلامی:
• زبان و خط در ایران: زبانهای ایرانی؛ ج 10، ص 544-551؛ زبانهای غیر ایرانی؛ ج 10، ص 551-557).
• بازار (ریشه‌شناسی واژه؛ ج 11، ص 114-115).
• بروشسکی (زبان؛ ج 12، ص 37-38).
• بلوچی (زبان؛ ج 12، ص 520-522).
• بِهاری (گویشها؛ ج 13، ص 106-108).
• پارتی (ج 13، ص 502-505).
• پامیری (ج 13، ص 548-549).
• پراچی (ج 13، ص 577-578).
• پنجابی (ج 13، ص 715-716).
• پهلوی (زبان و ادبیات؛ ج 14، ص 79-91).
• ترجمه، از سنسکریت و پهلوی به عربی (ج 15، ص 24-33).
• ترکی (زبانها؛ ج 15، ص 193-197).
• ترکمنی (زبان؛ ج 15، ص 179-180).
• جادو (ریشه‌شناسی واژه؛ ج 17، ص 229-230).
• جادو در ایران باستان (ج 17، ص 230-235).

ب) در دانشنامۀ ایران:
• آریایی (زبانها؛ ج 2، ص 631-635).
• اَبزَخیا (ج 1، ص 132).
• اردوان (شاهزادۀ مانوی؛ ج 2، ص 357).
• اُرموری (ج 2، ص 539-540).
• اُرُئتس (ج 2، ص 643).
• اسم در زبانهای ایرانی باستان و ایرانی میانه (ج 3، ص 769-772).

ج) در دانشنامۀ جهان اسلام:
• تخاری (زبان؛ ج 6، ص 693-695).
• خط در ایران (ج 15، ص 582-592).
• خط در هند (ج 15، ص 592-598).

د) در دانشنامۀ زبان و ادب فارسی:
• آب (ج 1، ص 1-2).
• آتشکده (ج 1، ص 10-13).
• پارتی (زبان؛ ج 2، ص 113-115).

ﻫ) در دانشنامۀ زبان و ادب فارسی در شبه‌قاره:
• آریایی (جلد 1، ص 75-79).
• پَنچه‌تَنتره (جلد 2، ص 1034-1037).

و) در فرهنگ آثار ایرانی ـ اسلامی:
• ارژنگ (ج 1، ص 186).
• انجیل زنده (ج 1، ص 330).

8. نقد و بررسی
• معرفی مجموعه مقالات دیوید نیل مکنزی در: نامۀ ایران باستان، س 1، ش 2 (1380)، ص 64-69.
• کتاب‌سازی از نوعی دیگر (نقدی بر: گزیدۀ قند پارسی، به کوشش حسن انوشه، تهران، انتشارات دبیرخانۀ شورای گسترش زبان و ادبیات فارسی، 1382)، نشر دانش، س 20، ش 2 (105)، 1382، ص 78.
• نقد و بررسی جشن‌نامۀ گِراردو نیولی، ایران‌شناس ایتالیایی، در: نامۀ فرهنگستان، س 7، ش 2 (26) (1384)، ص 79-88.
• نقد و بررسی کتاب نحو هندی و نحو عربی، تألیف فتح‌الله مجتبایی، تهران، نشر کارنامه، 1383، در: نامۀ فرهنگستان، س 7، ش 4 (28) (1384)، ص 122-127.
• گزارشی از ترجمۀ ژاپنی کتاب سوم دینکَرد، در: گزارش میراث، س 2، ش 19-20 (1387)، ص 32-33.

9. کتاب
• واژه‌شناسی و ریشه‌شناسی زبان انگلیسی، همدان، انتشارات مفتون همدانی، 1377.
• دستور زبان پارتی (پهلوی اشکانی)، تهران، نشر آثار فرهنگستان زبان و ادب فارسی، 1381.
• ویرایش علمی: مجموعه مقالات نخستین هم‌اندیشی گویش‌شناسی ایران، تهران، نشر آثار فرهنگستان زبان و ادب فارسی، 1381.
• ترجمه و سرپرستی ترجمه: راهنمای زبانهای ایرانی، ویراستۀ رودیگر اشمیت، تهران، انتشارات ققنوس، 1382؛ چاپ دوم 1388، چاپ سوم 1390.
• «پیشگفتار»: دستور زبان و گزیدۀ متون اوستایی، تألیف ویلیامز جکسون، تهران، انتشارات اساطیر، 1383.
• روایت آذرفرنبغ فرخزادان، تهران، انتشارات مرکز دائرة‌المعارف بزرگ اسلامی، 1384.
• مقدمات زبان سنسکریت (جلد 1)، تهران، مرکز دائرة‌المعارف بزرگ اسلامی، 1384.
• راهنمای زبان پارتی، تهران، انتشارات ققنوس، 1385؛ چاپ دوم 1388.
• تاریخ زبانهای ایرانی، مرکز پژوهش زبانهای دنیا، دانشگاه اوساکا (ژاپن)، (ژانویه 2009) بهمن 1387؛ چاپ دوم، تهران، مرکز دائرة‌المعارف بزرگ اسلامی، 1388.
• سوترۀ علت و معلول کردار (متنی بودایی به زبان سُغدی)، تهران، انتشارات اساطیر، 1388.
• واژه‌نامۀ موضوعی زبانهای باستانی ایران (جلد 1: بدن انسان و جانوران؛ نامهای جانوران)، تهران، فرهنگستان زبان و ادب فارسی، 1390.

10. مدیر و ویراستارِ مجموعۀ پژوهشهای ایران باستان (تهران، مرکز دائرة‌المعارف بزرگ اسلامی). تا کنون مجلدات زیر از این مجموعه منتشر شده است:
جلد 1) روایت آذرفرنبغ فرخزادان، حسن رضائی باغ‌بیدی، 1384.
Vol. 2) Bundahišn: Zoroastrische Kosmogonie und Kosmologie, ed. F. Pakzad, vol. I, 2005.
جلد 4) جرعه بر خاک: یادنامۀ استاد دکتر یحیی ماهیار نوابی، به کوشش محمود جعفری دهقی، 1387.
جلد 5) گل‌نبشته‌های باروی تخت جمشید، عبدالمجید ارفعی، 1387.
جلد 6) تاریخ زبانهای ایرانی، حسن رضائی باغ‌بیدی، چاپ دوم، 1388.
جلد 7) فرمان کوروش بزرگ، عبدالمجید ارفعی، 1389.
جلد 9) وندیداد آستان قدس، به کوشش فاطمه جهان‌پور، 1389.
جلد 11) کورش و ذوالقرنین (مجموعه مقالات همایش کورش هخامنشی و ذوالقرنین)، به کوشش عسکر بهرامی، 1390.

11. فصول تألیف شده برای تاریخ جامع ایران
• از هندواروپایی آغازین تا ایرانی باستان
• زبانهای ایرانی باستان
• زبان پارتی
• کتیبه‌های فارسی میانه
• زبان بلخی
• زبان خوارزمی
• زبانها و خطوط غیرایرانی در ایران باستان
• زبانها و گویشهای ایرانی نو غربی
• زبانهای غیرایرانی رایج در ایران