ایران‌بوم

چالدران در شمال غرب استان آذربایجان غربی واقع است. این شهرستان از شمال به ماکو و از غرب به مرز ایران و ترکیه و از جنوب به شهرستان خوی محدود می‌شود. چالدران که در گذشته بخشی از شهرستان ماکو بود، در منطقه کوهپایه‌ای قرار دارد و آب و هوای آن معتدل و نیمه مرطوب است.

چالدران به‌دلیل داشتن هوای سرد در فصل زمستان و خنک در فصل گرما، یکی از مناطق گردشگری آذربایجان غربی به‌شمار می‌آید و یکی از مرتفع‌ترین شهرهای کشور است. بارش باران شدید و برف سنگین در منطقه چالدران بسیار دیده می‌شود.

راه‌سیه چشمه – خوی، به‌سمت جنوب شرق به درازای 87 کیلومتر و راه فرعی سیه چشمه – قره ضیاءالدین، به سوی شرق به درازای 65 کیلومتر از راه‌های دسترسی به این منطقه است.

نام چالدران از کلمه ایرانی چهاردران به معنی چهار معبد می‌آید. مرکز چالدران همان سیه چشمه است که سابقه تاریخی آن به حدود 5 قرن پیش می‌رسد.

نام سابق سیه چشمه «قره عینی» بود که برابر روایتی از نام‌پدر و پسری که «قره» و «عینی» نام داشتند و نخستین ساکنان این منطقه بودند، گرفته شده است. به روایتی دیگر، نام سیه چشمه از منطقه‌ای نیمه باتلافی و چمنزار به‌نام قره بلاغ (سیه چشمه) گرفته شده است.این شهرستان بیشتر به خاطر جنگ چالدران شهرت دارد که یادآور دلاوری‌های غیور مردان ایرانی در جنگ ایرانیان با ترکان عثمانی در دفاع از کیان ایران‌زمین است. این جنگ بین نیروهای شاه اسماعیل اول صفوی و سلطان سلیم اول عثمانی در 31 مرداد 893 خورشیدی رخ داد. بقایای این جنگ در شهرستان، به‌صورت مزار شهدای جنگ و چندین مجسمه در محل جنگ و داخل شهر به چشم می‌خورد.

شغل مردم چالدران، کشاورزی و دامداری است. چالدران علاوه برتالاب «ناور» در مرزی‌ترین نقطه منطقه، جاذبه‌های گردشگری بسیاری دارد که از آن جمله می‌توان به موارد زیر اشاره کرد.

* آبگرم معدنی

آبگرم معدنی در روستای آبگرم شهرستان چالدران واقع است. این مکان تفریحی که بالاتر از روستای ایسی سو (آبگرم) قرار گرفته است از گذشته های دور مورد توجه اهالی منطقه و شهرهای همجوار بوده و هر سال در فصول بهار و تابستان با توجه به کوهستانی بودن منطقه و آب و هوای بسیار مطلوب و چشم اندازهای طبیعی پذیرای گردشگران بسیاری است. دره آبگرم یکی از سرسبزترین دره‌های چالدران است که با توجه به وجود آبگرم طبیعت دوستان بسیاری از آن استفاده می‌کنند.

* آبشار شورشور

این آبشار در روستای عرب دیزج بخش دشتک (آواجیق) شهرستان چالدران واقع است.
این منطقه چشم‌انداز طبیعی بسیار زیبایی دارد و غارهای طبیعی در اطراف‌ کوه‌های مشرف بر آبشار به چشم می‌خورد که در نوع خود بی‌نظیر است.
دوستداران طبیعت برای بهره‌مندی از این چشم‌اندازهای طبیعی و چیدن گیاهان دارویی هر سال جذب این مکان می‌شوند.

* کوه‌ها و دره شاه‌بندلو
کوه‌های سرسبز شاه‌بندلو در کنار دره شاه‌بندلو قرار گرفته است دره شاه‌بندلو مورد توجه بسیاری از دوستداران طبیعت است.

* دره قره کلیسا
در فراز تپه این دره خوش آب و هوا با محیط سرسبز طبیعی یکی از قدیمی‌ترین کلیساهای جهان به‌نام قره کلیسا بنا شده است که هر سال شمار زیادی از گردشگران داخلی و خارجی (مسیحیان) برای بازدید و همچنین شرکت در آیین مذهبی به این منطقه سفر می‌کنند.
کلیسای طاطائوس یا قره کلیسا با سابقه بیش از یک قرن در روستای قره‌ کلیسا در 15 کیلومتری شمال شرق مرکز شهرستان چالدران (سیه چشمه) واقع است. بنای کلیسا در دامنه کوه‌ها و روی تپه «ماهوار» قرار گرفته است.این کلیسای مقدس که از معتبرترین و پرنقش و نگارترین کلیساهای ارامنه در ایران است. شهرت جهانی دارد.
ارامنه 4 مرداد هر سال برابر با 26 ژوئن برای زیارت کلیسای طاطائوس مقدس به این محل می‌آیند که به همراه آنها عده‌ای از سفرای کشورهای مسیحی در ایران و نیز گردشگران خارجی در آیین زیارت کلیسای طاطائوس شرکت می‌کنند.

* تاریخچه قره کلیسا
آبکار پادشاه ارمنستان از حضرت مسیح‌(ع) دعوت کرد که به ارمنستان سفر کند، حضرت مسیح(ع) به فرستاده آبکار پاسخ داد که یکی از حواریون را نزد او خواهد فرستاد.
پس از عروج حضرت مسیح(ع)، توماس حواری «طاطائوس» را که از حواریون حضرت مسیح(ع) بود به ارمنستان نزد آبکار فرستاد. طاطائوس، آبکار و مردم شهر بدسیا را تعمید داد.
پس از مرگ آبکار، خواهرزاده‌اش «سانا دروک» بر تخت نشست. پس از چندی به طاطائوس دستور داد از تبلیغ دین مسیحیت دست بردارد.
طاطائوس از فرمان او سرپیچی کرد. سانادروک دستور قتل طاطائوس را صادر کرد.
چون طاطائوس به شهادت رسید او را در محل کنونی کلیسای طاطائوس به خاک سپردند و بعد‌ها بر روی مزار او کلیسایی بنا کردند به‌طوری که مزار طاطائوس در سمت راست محراب کلیسا قرار گرفت.ظرافت، تناسب، زیبایی و مضمون‌هایی به کار برده شده در نقش برجسته‌های این کلیسا در نوع خود در جهان بی‌نظیر است و زائران کلیسای طاطائوس مقدس را وادار به تحسین می‌کند.

* قسمت‌های بازسازی شده
این کلیسا در طول عمر خود، به دلایل مختلف ویران و مجدداً بازسازی شده است. در سال 1230 میلادی (616 هجری) قسمت بزرگی از این کلیسا ویران شد، ولی هنگام اقامت هلاکوخان مغول در آذربایجان، خواجه نصیر الدین طوسی به مرمت آن همت گماشت.این کلیسا یک‌بار نیز در زلزله‌ای که در سال 1319 میلادی اتفاق افتاد، ویران شد و بنابر روایتی به‌وسیله زکریای قدیس در سال 1329 تعمیر شد.
این کلیسا در سال 1691 میلادی با سنگ‌های سیاه، در سال 1810 به وسیله اسقف ماکو، به‌نام سیمون بزنونی با نصب سنگ‌های سفید و در زمان قاجار به وسیله عباس میرزا تعمیر شده است.
قره کلیسا دارای ویژگی‌های معماری ایرانی بوده و از نظر حجم و تکنیک یکی از با ارزش‌ترین آثار تاریخی کشور به‌شمار می‌آید.

* مقبره ساندوخت (چالدران)

این مقبره که در حومه چالدران در جنوب غرب قره کلیسا قرار دارد، در قرن 14 میلادی همزمان با قره کلیسا ساخته شده است. مصالح بکار رفته در آن سنگ‌های مکعبی تراشیده شده است و طاق‌ها از نوع رومی و ملات مورد استفاده در آن ماسه آهک است.
این مقبره دارای سالن اصلی و اتاق محراب است و دیوارهای جانبی و ساقه گنبد آن زیر نظر شورای خلیفه‌گری بازسازی و احیا شده است.

* مقبره سید صدرالدین (چالدران)

مقبره منفرد سید صدرالدین که متعلق به دوره اسلامی است در کوهپایه شمال شرق سیه چشمه (چالدران) و کناره جنوبی جاده شوسه روستای «گل اشاقی» به سعدل قرار دارد.
شکل پلان خارجی آن شش گوش و فرم داخلی آن مدور است.
بنای موجود از ماده اصلی سنگ با ملات گل و آهک ساخته شده است. سنگ های حجاری شده بکار رفته در بنا از نوع آتش فشانی و اسیدی و عمدتاً برنگ سفید است.
مطالعات باستان شناسی در آن نشان داده است که بنا بر روی یک کرسی چینی سنگی ساخته شده و بالا بودن آب‌های تحت‌الارضی پی‌مقبره را غرقاب کرده است.این مقبره بعد از جنگ دشت چالدران، ساخته شده است.
روایت می‌کنند که یکی از لشکریان شاه اسماعیل صفوی به نام «میرسید شریف صدر الصدور» در جریان این جنگ به قتل رسیده است و به پاس قدردانی از زحمات این مجاهد، مقبره‌اش مورد زیارت مردم واقع می‌شود.

سازمان میراث فرهنگی کشور سال 78 با حفظ نقشه مقبره مکشوفه یک یادمان آجری گنبددار در اطراف آن ساخت که نقشه آن ملهم از بنای اولیه مقبره است.