دکتر محمد مصدق

محمد مصدق؛ به مثابه یک نماد

برگرفته از تارنمای ملی مذهبی

مرتضی کاظمیان

محمد مصدق؛ به مثابه یک نماد

چهاردهه از درگذشت دکتر محمد مصدق می‌گذرد; سپری شدن 40 سال از پیوستن او به تاریخ، موجب گم شدن و ازیاد رفتن وی نشده است. آن‌چه این سیاست‌مدار وطن‌دوست را با وجود همهء تلاطم‌ها و تحولات سیاسی در ایران معاصر، زنده و فراموش ناشدنی کرده است، به گمان نگارنده، فراتر رفتن وی از یک فرد حقیقی و نایل شدن او به مرتبهء یک «نماد» است. محمد مصدق اینک به مثابهء یک نماد خود را در حوزه‌های مختلف سیاسی، اقتصادی و اجتماعی، تثبیت کرده است; آن‌چه مصدق را به عنوان یک الگو، پیوسته به رخ می‌کشاند و به مثابهء یک نماد جلوه‌گر می‌کند به اجمال و اختصار، در محورهای زیرقابل اشاره است:

- ترجیح دادن منافع ملی بر دیدگاه‌ها و منافع شخصی و گروهی و جریانی

- اعتقاد به دموکراسی و باور  عینی و عملی به نظر و خواست اکثریت، در عین احترام و تکریم اقلیت و نیز اهمیت دادن به مقولهء بازخواست و نقد و مواخذهء حاکمان توسط شهروندان

- تحمل و سعهء‌صدر در قبال مخالفان و منتقدان و تساهل و مدارا با نیروها و جریان‌های معارض و غیرهمسو

- پرهیز از سرسپردگی و تمکین به قدرت مسلط و فائق و رویکرد انتقادی پیوسته در مقام یک روشنفکر مسوول به وضع اجتماعی

- واقع‌بینی و واقع‌گرایی در سیاست به رغم آرمان‌خواهی و ایده‌آل طلبی

- در پیش گرفتن یک مشی متعادل و میانه در رفتار و روش سیاسی و پرهیز از افراط و تفریط‌های مرسوم در حوزهء سیاست

- اجتناب از دامن‌زدن به خصلت‌ها و ویژگی‌هایی منفی جامعه (نظیر غلو، مبالغه و اغراق در تعریف مدیحه‌سرایی و شخص‌پرستی)

- دوری و ستیز جدی با سوءاستفاده از قدرت و نفع‌جویی‌های شخصی و سهم‌طلبی از امکانات گسترده در حکومت

- باور به حقوق و آزادی مخالفان و تامین امنیت برای فعالیت و تبلیغ دگراندیشان و جریان‌های رقیب

- اعتقاد عمیق و اصیل به آزادی و ستیز پیوسته با خودکامگی و اقتدارگرایی و استبداد   

- پافشاری و تاکید بر قانون اساسی به مثابهء میثاق ملی و الزام به قانون و چارچوب‌های حقوقی به رغم نقدها و نظر متفاوت

- رویکرد اجتماعی و نگاه جامعه‌نگر با نقطه عزیمت عدالت اجتماعی و چشم‌انداز تحقق برابری

- توجه به شرایط و ویژگی‌های فرهنگی و وضع اجتماعی ایران در مقطع فعالیت سیاسی خودباور به تولید ثروت از دل تلاش و ابتکار و تکیه بر کار

- زیست در مناسبات جهانی متکی بر تامین منافع ملی ایران

- توجه به عنصر اسلامی بودن در کنار ایرانی بودن و تمکین به لوازم و پیامدهای زندگی در بستر جامعه‌‌ای با هویت ملی و مذهبی

- ملاحظهء پیوستهء استقلال و تمامیت ارضی ایران، در عین توجه به تفاوت‌های عینی و واقعی موجود در حوزه‌های گوناگون در چارچوب سرزمین ایران

- و ...

زنده یاد دکتر محمد مصدق، این چنین و با وجود سپری شدن نیم قرن از حضور برجستهء او در عرصهء سیاست، و به رغم گذشت چهار دهه از زندگی صادقانه و پاکش، خود را به مثابهء «نماد»ی غیرقابل اغماض و حذف، «زنده» و موثر، ثبت کرده است

• < قبلی
• بعدی >