نام‌آوران ایرانی
استاد دکتر محمد رضا شفیعی کدکنی و میراث گرانقدر فرهنگی او - نوشته دکتر منصور رستگار فسایی
- بزرگان
- نمایش از جمعه, 19 مهر 1398 22:29
برگرفته از تارنگار دکتر منصور رستگار فسایی
به نام خداوند جان و خرد
دکتر منصور رستگار فسایی
زاد روز استاد دکتر شفیعی کدکنی خجسته باد
گاهی انسان از این که بعضی از رجال علم و ادب را می‌شناسد و با آنان هم‌عصر است احساس سعادت می کند، من هم بسیار شاد و سر افرازم که در طول عمر خویش و در حوزه ی کار خود در ادبیات، بسیاری از شاعران و نویسندگان و محققان را شناخته ام و بدانها دل بسته ام، ایشان را ستوده ام، از شادی آنها شاد شده ام و رنج و غم یا سوگ آنها، مرا به گریه انداخته است، حتی به برخی آنها به حدّی علاقه مند بوده ام که درباره ایشان مقاله و حتی کتاب نوشته ام، تا کنون حدود 50مقاله در مورد چنین کسانی نگاشته ام که در کتابی با عنوان " بزرگان شناختی " گرد آمده است و در آینده به چاپ خواهد رسید، دو کتاب "دکتر پرویز ناتل خانلری" و "علی اصغر حکمت شیرازی" را هم در سلسله انتشارات طرح نو، منتشر ساخته ام،و دو کتاب دیگر نیز در باره ی استادان دکتر احمد مهدوی دامغانی وشادروان دکتر نورانی و وصال در دست تألیف دارم. صمیمانه معتقدم که وقتی بزرگی نامور را درخور ستایش می دانیم، نباید خاموش بمانیم و وظیفه ی علمی و اخلاقی ماست که این باور را با دیگران در میان بگذاریم تا مردم با چنین کسانی بیشتر آشنا گردند وارزش کار و فعالیتهای آنان را بدانند و معیارهای ارزشمندی و ماندگاری را درک، و خود در صورت امکان از ایشان پیروی کنند و به انها برسند یا از ایشان پیشی گیرند،راستی اگر بیهقی درباره ی حسنک و بونصر وخواجه بزرگ و...سخن نمی گفت نسلهای گذشته و معاصر و آینده، چگونه از نعمت شناخت و درک فضائل چنان بزرگانی برخوردارمی شدند و نمادهای علم و فضیلت و آگاهی و بیداری و معلمان واقعی تربیت فرهنگی و ذوقی جامه ی خود را به خوبی وامانت داری می شناختند.
هنوز گویندگان هستند اندر عراق که قوّه ی ناطقه مدد از ایشان برد
من استاد شفیعی کدکنی را از سال 1345 می شناسم که تازه وارد دوره ی فوق لیسانس ادبیات فارسی شده بودم و ایشان دانشجوی ممتاز دوره ی دکتری و شاعری معروف بودند که من و آقای دکتر محمد علی صادقیان، در هر فرصتی با ایشان گفت و گو داشتیم، و هرچه بیشتر ایشان را می دیدیم، بیشتر به مراتب فضل و کمال این بزرگ مرد پی می بردیم وبیشتر شیفته ی دانش، محبت و انسانیت ایشان، می شدیم، وقتی ما به دوره ی دکتری رسیدیم، ایشان به راهنمایی استاد خانلری، بر روی رساله ی خود" صور خیال در شعر فارسی" کار می کردند و شیرین ترین خاطره یی که از ایشان دارم، مربوط است به جلسه ی دفاع ازهمین رساله که براستی، راه گشای بسیاری از بینش ها و نگرشهای تازه به ادب کلاسیک و معاصر ایران زمین بود و برای من نیز به حدی آموزنده و مفید وتأثیر گذار و الهام بخش بود که پایان نامه ی دکتری خود را بااستاد خانلری، با عنوان " وصف و صور خیال در شاهنامه ی فردوسی " گرفتم و همواره کاردکتر شفیعی کدکنی، راهنما و چراغ راه من بود، از سال 1349، من به دانشگاه شیراز رفتم اما همیشه آثار ایشان را از شعر و نثرمی خواندم و خواندن آنها را به دانشجویان خود توصیه می کردم .
اگر چه دکتر شفیعی کدکنی، به عنوان یک محقق نام آور، شاعر(م. سرشک)، استاد دانشگاه و نظریه پرداز ومنتقد ادبی، کاملا سرشناس و معروف خاص و عام است، اما کارهای او دارای ویژگیهایی است که به لحاظ تخصصی، باید بیشتر بدانها پرداخته شود و سالروز تولد فرخنده ی ایشان بهانه یی برای من فراهم آورد تا این مختصر را در باره ی کارها و مقام ممتاز ادبی ایشان به تحریر در آورم:
دیر زیاد آن بزرگوار خداوند
جان گرامی به جانش اندر، پیوند
دایم بر جان او بلرزم ازیراک
مادر آزادگان کم آرد فرزند
دکتر شفیعی، ازآن بزرگانی است که خوب درس خوانده اند و در مکتب استادان بزرگ به کمال، پرورده شده اند،(مقاله ایشان را درباره ی استادشان مرحوم ادیب، در پایان همین نوشته می خوانید)با داشتن سواد عالی، به کار و رشته ی تحصیلی و تخصصی خویش پرداخته اند و عاشقانه بدان دل بسته اند و عمر و زندگی خویش را به تمام و کمال بر سر آن کار نهاده اند،پیوسته، هم دانشجو و هم استاد بوده اند واز چشمه ساران فرهنگی شرق و غرب بهره برده اند و به شاگردان خود بهره رسانیده اند، هرگزتواضع و فروتنی علمی را از دست ننهاده اند، ژرف اندیش و مشکل پسند و نوآور بوده اند وبا وجدانی بیدار، شریک شادی و غم مردم خویش بوده اند .
شفیعی کدکنی به عنوان یک محقق، در پژوهشهای خود، آنچه را که دراین پرده به وی نشان می دهند، به آسانی نمی‌پسندد وسخت گیر و مشکل پسند است و می کوشد تا خود "به از آن" را به دست آورد، بنابر این دچار تقلید و سطحی نگری وروز مرگی و تکرارخود، نمی شود، سخت کوش و پرطاقت است و می‌داند که به عنوان یک ادیب و محقق، یک استاد دانشگاه، یک شاعر و نویسنده و نقاد و نظریه پرداز ادبی، با چه رسالت و مسؤلیت سنگین و گرانقدری را در تاریخ فرهنگی معاصر ایران،در قول وفعل بر دوش دارد و این آگاهی ارزشمند و نادر، از آنچه باید باشد و می‌تواند باشد، صبورانه به ایشان فرصت اندیشیدن و عمل کردن و خلاقیت می بخشد و شاگردانش را چنان بار می آورد که در راه راست و درست گام بر دارند، دقیق و تیز بین و جستجو گر و کم گوی و گزیده گوی باشند و جاذبه های کاذب سهل انگاری و پخته خواری عمر فرسا یی پر گویان کم مایه نداشته باشند تا از کار و بار اصیل باز نمانند و طبعا چنین کسانی هستند که به مرورایام، جامع کمالات می شوند و ودر میان اقران، سر افراز.
شفیعی کدکنی در کار دانشگاهی خود، هدفمند، خلّاق و شاگرد پرور است و در آشنا کردن و هدایت دانشجویان به کارهای اصیل وپژوهشی در حوزه ی ادب و فرهنگ، و گشایش دیدآنها و گسترش دادن نظر گاههای نو آنان، از موفق ترین استادان معاصر است، آواز خوانی است که با آوازش، یکی است، با شعر و ادب و فرهنگ زندگی می کند و زندگی و شادابی او در شعر وادب آست، بسیاری از تصحیحات و تحقیقات وی، به عنوان کتاب مرجع یا کتاب درسی معتبر در دانشگاهها تدریس می شود و سهم او درایجاد تحولات در برنامه ریزی نو آورانه ی زبان و ادبیات فارسی و متون درسی دانشگاهها قابل ستایش است.
دکتر شفیعی دردانشگاهای خارج از ایران نیز منشاء برکتهای علمی فراوان بوده است، هر گز از یاد نمی برم که در سال 1989 که در دانشگاه هارواردبه تحقیق مشغول بودم، به دانشجویی امریکایی بر خورد م که در یکی از دانشگاهای امریکا از کلاسهای شاهنامه دکتر شفیعی استفاده کرده بود، این خانم که بعدا کتابی هم در باره رستم و سهراب به انگلیسی نوشت و اینک از استادان خوب زبان فارسی دردانشگاههای امریکاست، چنان با ستایش وحق شناسی و احترام از کلاسهای پر بار وشور انگیز دکتر شفیعی کدکنی سخن می گفت که براستی مایه ی مباهات من بود.
گاهی دکتر شفیعی کدکنی، با تنوع و تکثرستایش آمیزی که در کارهایش دارد،مرا به یاد سعدی شیرازی می اندازد، سعدی که درشاعری خود هم غزلسرا و هم قصیده گوی و هم مثنوی سازبود، درنثر نویسی، گوی از همگان می ربود ودر جد و طنز، تحقیق و مدح ومجلس گویی، عربی دانی و فارسی نویسی، ایجاز حیرت انگیزو زیرکی های هنری و تواناییهای خاص فرهنگی خود به چنان شأنی در ادب کهن ما دست یافته بود که تقریبا برای همیشه بی همتا می ماند .
شفیعی کدکنی خراسانی نیز به شهادت آثارش، برآمده از " هزاره ی آهوی کوهی" در خراسان است که خورشید ادب ایران از انجا سر بر آورد و هنوز هم فردوسی و شاهنامه اش، نماینده ی عظمت دیر پای آن سر زمین ایزدی و میراثهای گرانقدر فرهنگی آن است.
شفیعی کدکنی هم، ادب خراسان کهن را به همان اندازه می شناسد ودر جان ودل بیدارش، نهادینه شده است که ادب آذربایجان و فارس را، ادب جهان را به همان قدر می داند که ادب اسلامی و عرب را،ادب معاصرغرب را به همان خوبی درک می کند و در آن به خلّاقیت می پردازد که ادب کهن عرب را،
تحقیقات و تتبعات و تصحیحات ادبی و تر جمه هایش در زبان فارسی راه گشا، نو آورانه وخلاقانه است وکارهای ماندگارش در نظریه های ادبی و نقد و شناخت شعرکهن و معاصر، بی سابقه، آنچه وی در شعر و موسیقی شعر، صور خیال و تاریخ ادبی معاصر نوشته است، به همان اندازه معتبر و اساسی است که تحقیقاتش در باره ی شاعران کهن از قبیل انوری و عطار و مولوی و دیگران.
در این زمینه اشاره یی کوتاه به آثاری از ایشان در موضوعات گوناگون بسنده می شود:
أ- تصحیح متون:
1- تصحیح اسرارالتوحید نوشتهٔ محمد بن منور، تصحیح تاریخ نیشابور نوشتهٔ حاکم نیشابوری
2- -تصحیح آثار عطار نیشابوری، تصحیح مختارنامه، تصحیح مصیبت نامه، تصحیح منطق‌الطیر، تصحیح اسرارنامه، تصحیح دیوان عطار
3- تصحیح تذکره الاولیاء (هنوز به چاپ نرسیده است)،
4- تصحیح آفرینش و تاریخ در دو جلد، مفلس کیمیا فروش دربارهٔ شعر انوری
5- زبور پارسی نگاهی به زندگی و غرل های عطار،
6- تازیانه‌های سلوک در بارهٔ قصاید سنایی، در اقلیم روشنایی تفسیر چند غزل حکیم
ب- نقد و برسی وتحلیل زندگی و آثار شاعران و نویسندگان :
1- سنایی شاعر آیینه ها بررسی سبک هندی و شعر بیدل دهلوی،
2- آن سوی حرف و صوت، میراث عرفانی ایران (چهار جلدی)،
3- دفتر روشنایی (در شرح سخنان و افکار بایزید بسطامی)،
4- نوشته بر دریا (در بیان میراث عرفانی ابوالحسن خرقانی)،
5- چشیدن طعم وقت (در شرح عرفان و افکار ابوسعید ابوالخیر)،
6- حالات و سخنان ابوسعید (در شرح عرفان و افکار ابوسعید ابوالخیر)،
7- ترجمه تصوف اسلامی و رابطه انسان و خدا نوشته رینولد نیکلسون،
8- تصحیح غزلیات شمس تبریز،
9-مقدمه‌نویسی و انتشار تصویر نسخه خطی منظومهٔ علی‌نامه
ج: نقد و برسی و نظریه های ادبی معاصر:
1- ادوار شعر فارسی از مشروطه تا سقوط سلطنت، توس،1356
2- زمینهٔ اجتماعی شعر فارسی،
3- شعر معاصر عرب
4- صور خیال در شعر فارسی،
5- موسیقی شعر،
د: مجموعه های شعر:
1- مجموعه اشعار ۱۳۴۴
2- زمزمهها، ۱۳۴۴
3- شبخوانی، ۱۳۴۷
4- از زبان برگ، ۱۳۵۰
5- درکوچه باغ های نیشابور، ۱۳۵۶
6- بوی جوی مولیان، ۱۳۵۶
7- از بودن و سرودن، ۱۳۵۶
8- مثل درخت در شب باران، ۱۳۶۷
9- هزاره دوم آهوی کوهی
ه: مقالات: شامل بسیاری از معتبرترین تحقیقات ادبی که در زمینه های مختلف است و این جا گنجایش ضبط آنهاوجود ندارد.
اگرچه توغل در دنیای تحقیق و تدریس، به ظاهر، استعداد ها و توانمندی های دیگر او را تحت الشعاع قرار داده است، اما این موضوع نباید سبب شود که حتی یک لحظه، مقام ممتاز شاعری وی ( م. سرشک ) را از یاد ببریم، او از وقتی که "از زبان برگ ها "را سرود و از "کوچه باغهای نیشابور" گذشت، تا کنون که به "هزاره ی دوم آهوی کوهی" رسیده است، درآزمونهای دشوار بودن و سرودن، سرافرازانه توانمند یهای استثنایی خود را درنوآوری در زبان وقالب ومعنا وشیوه ها ی خاص شاعری در دوران معاصر، به نیکی به تماشا گذاشته است ومجموع شعر های به یاد ماندنی و به خاطر سپردنی وی که نقش جاودانگی خورده و در جان و دل خوانندگانش نشسته است، ازهیچیک ازاشعار ماندگار شاعران نامدار معاصر، کمتر نیست، و سروده های او، بویژه آنچه که به واکنشهای هوشمندانه شاعردر برابر اوضاع و احوال نیم قرن اخیر ایران مربوط است،عمیقا در بسیاری از شاعران جوان تاثیر گذار بوده است و شاعری وی، چه در زمینه ی نو و چه کهن، از چنان نفوذو اقبالی بر خوردار شده است که می توان این شاعر را ازپیشروان مسلم نو اندیشی عمیق در شعر معاصر ایران دانست که با شناخت کامل از ادب ملی و جهانی، توانسته است به ترسیم واقعیت لفط و معنا ی شعر و ظرفیتها وکار کردها ی آن، دست یابد و یافته های خود را نه تنها در خلق آثار شاعرانه اش به کار گیرد که به عنوان الگویی تمام عیار در اختیار دیگرمشتاقان سخن، قرار دهد وبه عنوان نظریه پردازی آگاه، از تدوین کنندگان بارزآنچه شعر به عنوان رستاخیز کلمات خوانده می شود، شناخته آید.
به نظر می رسد که او درک معانی ادب کهن را از فروزانفر، شناخت شعرو شاعری معاصررا از خانلری، نقد معاصررا از زرین کوب، نواندیشی شاعرانه وادیبانه ی معاصر را ازشاعران شرق و غرب در قرون اخیروعصاره ی روح معنوی شعر را درکلام عرفا و شاعران آزاده وبزرگ گذشته و معاصر در ایران و مشرق زمین وندیشه سیاسی و تفکر مستقل قومی را از فردوسی و حافظ و مولانا و ابوسعید ابو الخیرو شهامت سخن گویی را از عین القضاة وسهروردی وعطار،به ارث برده باشد اماویژگی خاص شفیعی، در آن است که چیرو محض هیچیک از آنها نیست و بالاستقلال، فقط محمد رضا شفیعی کدکنی است وبه همین دلیل است که به راه و روش و شخصیتی خاص رسیده است که مورد احترام همه ی ماست و ماندگاری، زیبنده ی اوست و جامه یی است که بر قامت او دوخته شده است،کارنامه ی فرهنگی دکتر شفیعی کدکنی دربیش از 50 سال فعالیت پر بار وی، شاهد صادق این مدّعاست. و مصداق این دوبیتی بابا طاهر است:
مو آن بحرم که در ظرف آمدستم
چو نقطه بر سر حرف آمدستم
بهر الفی، الف قدی بر آیو
الف قدم که در الف، آمدستم
مقالات . کتب چاپ شده ی دکتر محمد رضا شفیعی کدکنی
الف : مقالات:
1-ابوالعباس زوزنی، مطالعات عرفانی پاییز و زمستان 1385; -(4):5-18.
2-اختلاف در نسخه‌های حافظ : محمدرضا شفیعیکدکنی. اطلاعات، ۱۵ شهریور ۱۳۸۶ : ص ۶
، ۲۲ شهریور ۱۳۸۶ : ص ۶
3- از عرفان بایزید تا ف‍رم‍ال‍ی‍س‍م روس‍ی/ شفیعیکدکنی، محمدرضا.، فصلنامه ه‍س‍ت‍ی، ش ۳، (پاییز ۱۳۸۰): ص ۱۲ - ۲۸.
4- از مسائل کتاب پردازی در قرن هشتم (به روایت تاج الدین عبدالوهاب سبکی)، اطلاع رسانی و کتابداری » نامه بهارستان » بهار و تابستان 1380 - شماره 3
5- اغ‍راق و م‍ب‍ال‍غ‍ه/ شفیعیکدکنی، م‍ح‍م‍درض‍اج‍ه‍ان اس‍لام، (۱ آذر ۱۳۷۲): ص ۸ (۸ آذر ۱۳۷۲):ص ۸، (۲۲ آذر ۱۳۷۲): ص ۸.
6- انسان کامل/ شفیعیکدکنی، محمدرضا.، ه‍م‍ش‍ه‍ری، (۱۶ فروردین ۱۳۷۷ ): ص ۹.
7- ان‍واع ادبی و شعر فارسی/ شفیعیکدکنی، محمدرضا، رش‍د آم‍وزش ادب فارسی، سال ۸، ش ۳۲، (بهار ۱۳۷۲): ص ۹ - ۴.+ خرد و کوشش
8- بزرگ ع‍ل‍وی: س‍ی‍اس‍ت مرا به ب‍ی‌راه‍ه ک‍ش‍ان‍د!/ شفیعیکدکنی، محمدرضا.، دنیای سخن، ش ۷۳، (اسفند ۱۳۷۵، فروردین ۱۳۷۶): ص ۴۴ ـ ۴۶.
9- تکامل یک تصویر/محمد رضا شفیعیکدکنی بخارا، ش ۶۸، ۶۹، آذر- اسفند ۱۳۸۷ : ص ۴۳- ۴۷
10 - جادوی مجاورت/ شفیعیکدکنی، محمدرضا، بخارا، ش ۲، (مهر، آبان ۱۳۷۷ ): ص ۱۶ - ۲۶.
11- جلوه هایی از جادوی مجاورت در مثنوی دانشکده ادبیات و علوم انسانی (تهران) زمستان 1380- بهار 1381; 4(5-4 (ضمیمه)):29-42.
12-ج‍ان‍ب ع‍اطف‍ی ش‍خ‍ص‍ی‍ت او/ شفیعیکدکنی، محمدرضا، بخارا، ش ۳۱، (م‍رداد و شهریور ۱۳۸۲): ص ۳۳۳ - ۳۳۵.
13- چ‍راغ‌ه‍ای خاموش/ شفیعیکدکنی، محمدرضا، کار و ک‍ارگ‍ر، (۱۰ شهریور ۱۳۸۱): ص ۷.
14- حماسه ای شیعی از قرن پنجم مجله تخصصی زبان و ادبیات دانشکده ادبیات و علوم انسانی مشهد (دانشکده ادبیات و علوم انسانی(مشهد)) پاییز و زمستان 1379; 33(4-3 (مسلسل 131-130) ویژه نامه سال امام علی (ع)):425-494.
15-خ‍اق‍ان‍ی و م‍ح‍ی‍ط ادبی تبریز بر اس‍اس س‍ف‍ی‍ن‍ه تبریز/ شفیعیکدکنی، محمدرضا، نامه بهارستان، ش ۷، ۸، (بهار، زمستان ۱۳۸۲): ص ۱۵۹، ۱۶۴.
16- درباره غزل معاصر ما/ شفیعیکدکنی، محمدرضا، اب‍رار هنری، (فروردین ۱۳۷۶): ص ۳۲ ـ ۳۵.
17- در ترجمه ن‍اپ‍ذی‍ری شعر/ شفیعیکدکنی، محمدرضا، فصلنامه ه‍س‍ت‍ی، ش ۱۱، (پاییز ۱۳۸۱): ص ۱۱ - ۱۸.
18- دری‍غ‍ا زری‍اب و دری‍غ‍ا فرهنگ ایرانی!/ شفیعیکدکنی، محمدرضا، دنیای سخن، ش ۶۳، (ب‍ه‍م‍ن، اسفند ۱۳۷۳): ص ۴۵.
19- ذهن و زبان شعر/محمدرضا شفیعی‌کدکی حافظ، ش ۱۴، اردیبهشت ۱۳۸۴: : ص ۹ – ۱۰
20- روان‌ش‍ن‍اس‍ی اجتماعی شعر فارسی/ شفیعیکدکنی، محمدرضا، بخارا، ش ۳۲، (مهر و آبان ۱۳۸۲): ص ۴۶ - ۶۶.
21- زبان شعر در ن‍ث‍ر ص‍وف‍ی‍ه/ ت‍ال‍ی‍ف محمدرضا شفیعی کدکنی تهران : سخن، ۱۳۸۵.
22- ساحت اندیشه عطار /محمدرضا شفیعیکدکنی۱۴فروردین ۱۳۸۵):ص ۶اطلاعات، اطلاعات (۱۵ فروردین ۱۳۸۵)
23- سبکشناسی شعر بیدل/ شفیعیکدکنی، محمدرضا، جهان اس‍لام، (۹ آبان ۱۳۷۳): ص ۷.
24- ستاره دنباله‌دار: مجموعه شعر / [محمدرضا ] شفیعیکدکنی. تهران: سخن، ۱۳۸۸.
25- س‍خ‍ن‍ی در ب‍لاغ‍ت ق‍رآن‍ی/ شفیعیکدکنی، محمدرضا، ایران، (۱۶ دی ۱۳۷۷ ): ص ۱۰.
26- سخنان نویافته دیگر، از محمدبن کرام مطالعات عرفانی بهار و تابستان 1385; -(3):5-14.
27- سعدی در سلاسل جوانمردان/محمدرضا شفیعی‌کدکنیبخارا، ش ۴۶، آذر و دی ۱۳۸۴: : ص ۹۳ – ۱۰۳
28- سیرهٔ استاد ما ادیب/محمدرضا شفیعی کدکنی، بخارا، ش ۷۱، خرداد - شهریور ۱۳۸۸ : ص ۳۲ - ۶۲
29- ش‍اع‍ران‍ی که با آنها گ‍ری‍س‍ت‍ه‌ام/ شفیعیکدکنی، محمدرضا، بخارا، سال ۱، ش ۵، (فروردین، اردیبهشت ۱۳۷۸): ص ۸ - ۱۲.
30- شطح در عرفان و شطح‌های بایزید/محمدرضا شفیعی کدکنی رودکی، ش ۴، خرداد و تیر ۱۳۸۵ : ص ۵۷ – ۵۸
31- شعر ج‍دول‍ی/ شفیعیکدکنی، محمدرضا، بخارا، سال ۱، ش ۱، (م‍رداد، شهریور ۱۳۷۷ ): ص ۴۷ - ۵۹.
32- شکار معانی در صحرای بی معنی (آسیب شناسی فرهنگ ایرانی بعد از مغول) زبان و ادبیات فارسی (مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تربیت معلم) بهار 1380; 9(32 (ضمیمه)):23-52.
33- طنز حافظ/محمدرضا شفیعیکدکنی ماهنامه حافظ، ش ۱۹، مهر ۱۳۸۴: : ص ۳۰ – ۴۲
34- عطار و تکامل شعر عرفانی/ شفیعیکدکنی، م‍ح‍م‍درض‍ااطلاع‍ات، (۲۲ آبان ۱۳۸۴): ص ۶.، (۲۴ آبان ۱۳۸۴): ص ۶.
35- ع‍ق‍ل ورزی‍دم و ع‍ش‍ق‍م به م‍لام‍ت ب‍رخ‍اس‍ت/ شفیعیکدکنی، محمدرضا، ، ف‍ص‍ل‍ن‍ام‍ه‌ه‍س‍ت‍ی، ش ۱، (بهار ۱۳۸۰): ص ۲۴ - ۳۴.
36- فروزانفر و شعر/ شفیعیکدکنی، محمدرضا، ک‍ل‍ک، ش ۷۳ - ۷۵، (فروردین ـ خرداد ۱۳۷۵): ص ۲۷۵ ـ ۲۸۶.
37- قرن مولوی/ شفیعیکدکنی، محمدرضا، بخارا، سال ۱، ش ۱، (م‍رداد، شهریور ۱۳۷۷ ): ص ۲۴۹ - ۲۵۲
38- گلخند/محمدرضا شفیعیکدکنی بخارا، ش ۴۲، خرداد و تیر ۱۳۸۴ : ص ۱۱۳ – ۱۱۷
39- را از ش‍ر این ش‍ع‍ره‍ا ن‍ج‍ات ده‍ی‍د/ دروی‍ش، م‍ح‍م‍ود؛ شفیعیکدکنی، محمدرضا، شعر، ش ۳۱، (بهار ۱۳۸۲): ص ۲۲ - ۲۵.
40- مسائل سبکشناسی از نگاه «آرزو»مجله تخصصی زبان و ادبیات دانشکده ادبیات و علوم انسانی مشهد (دانشکده ادبیات و علوم انسانی(مشهد)) تابستان 1382; 36(2 (پی در پی 141)):1-16.
41- م‍ق‍ام‍ات کهن و نویافته اب‍وس‍ع‍ی‍داب‍وال‍خ‍ی‍ر/ شفیعیکدکنی، محمدرضا، ن‍ام‍ه‌ب‍ه‍ارس‍ت‍ان، ش ۴، (پاییز، زمستان ۱۳۸۰): ص ۶۵ - ۷۸.
42- مقام انسان در عرفان ایرانی/ شفیعیکدکنی، محمدرضا، یاد، ش ۶۳ - ۶۶، (بهار ـ زمستان ۱۳۸۱): ص ۱۹۱ - ۲۰۳.
43- مقدمه ای بر جامعه شناسی تحقیقات ادبی در ایران، زبان و ادبیات » نگین » 30 اردیبهشت 1354 - شماره 120
44- میراث عرفانی بایزید در تذکره الاولیای عطار/محمدرضا شفیعیکدکنی ماهنامه حافظ، ش ۱۸، شهریور ۱۳۸۴: : ص ۲۸ - ۳۲، ۱۴۲۱ - ۱۷۳۵
45- نقش ایدئولوژیک نسخه بدل‌ها/محمدرضا شفیعیکدکنی نامه بهارستان، ش ۹، ۱۰، بهار و زمستان ۱۳۸۳: : ص ۹۳ - ۱۱۰،
46- نقش بخوان و لاتقل/محمدرضا شفیعیکدکنی فصلنامه موسیقی ماهور، ش ۳۳، پاییز ۱۳۸۵: : ص ۷ - ۱۰
47- ن‍ک‍ت‍ه‌ای درباره طوس و ح‍م‍اس‍ه‌ه‍ای ملی/ شفیعیکدکنی، محمدرضا، فصلنامه ه‍س‍ت‍ی، (اسفند ۱۳۷۱): ص ۱۰۵.
48- ن‍ک‍ت‍ه‌ه‍ای نویافته درباره خ‍اق‍ان‍ی/ شفیعیکدکنی، محمدرضا، ن‍ش‍ری‍ه دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تبریز، ش ۱۸۵، (زمستان ۱۳۸۱): ص۱ - ۶.
49- نگاهی به طراز الاخ‍ب‍ار/ شفیعیکدکنی، محمدرضا، نامه بهارستان، ۵، (تابستان ۱۳۸۱): ص ۱۰۹ - ۱۲۲.
50- وصف‌های فروغ فرخ‌زاد/محمدرضا شفیعیکدکنی بخارا، ش ۴۴، مهر و آبان ۱۳۸۴ : ص ۱۹ - ۲۳
51- وطن و ج‍ل‍وه‌گ‍ری‍ه‍ای آن در شعر فارسی/ شفیعیکدکنی، محمدرضا، یاد، ش ۶۳ - ۶۶، (بهار ـ زمستان ۱۳۸۱): ص ۱۶۱ - ۱۹۰.
52- ویژگی های عروضی دیوان سلطان ولد زبان و ادبیات فارسی (مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تربیت معلم) پاییز 1387; 16(62 (زبان و ادبیات فارسی 8)):7-15.
53- یک اص‍طلاح م‍وس‍ی‍ق‍ای‍ی در شعر حافظ/ شفیعیکدکنی، محمدرضا، فصلنامه ماهور، ش ۱۵، (بهار ۱۳۸۱): ص ۹ - ۱۴.
54- یک متن کرامی کمرنگ شده، اطلاع رسانی و کتابداری » نامه بهارستان » پاییز 1387 - شماره 13 و 14
55- در غربال کردن شعر قرن بیستم/محمدرضا شفیعیکدکنی ادب نامه شرق، ش ۱۱، ۶ تیر ۱۳۸۵: : ص ۲
کتابها:
1- آفرینش و تاریخ /مطهربن طاهر مقدسی/ترجمه محمدرضا شفیعی کدکنی/تهران آگاه/ در دو مجلد
2- آن‍س‍وی حرف و صوت: گزیده اسرارالتوحید در م‍ق‍ام‍ات ابوسعید ابوالخیر/ انتخاب و ت‍وض‍ی‍ح محمدرضا شفیعیکدکنی. تهران: سخن،۱۳۸۸.
3- آینه در آینه: ( برگزیده شعر)/ ه.ا.سایه؛ به انتخاب محمدرضا شفیعیکدکنی. تهران: چشمه، ۱۳۸۵.
4- آی‍ی‍ن‍ه‌ای برای ص‍داه‍ا ه‍ف‍ت دفتر شعر: زمزمهها، شبخوانی، .../ شفیعی کدکنی. تهران: سخن، ۱۳۷۶.
5- ابومسلم خراسانی/ حسن محمدعبدالغنی؛ ترجمه شفیعی کدکنی. [ تهران ]: امیرکبیر، ۱۳۴۴.
6- ادبیات فارسی از ع‍ص‍ر ج‍ام‍ی تا روزگ‍ار ما/ محمدرضا شفیعی کدکنی؛ ترجمه ح‍ج‍ت‌ال‍ل‍ه اصیل. تهران: ن‍ش‍ر ن‍ی، ۱۳۷۸.
7- ادوار شعر فارسی: از م‍ش‍روطی‍ت تا سقوط سلطنت/ محمدرضا شفیعی کدکنی. تهران: سخن، ۱۳۸۰.
8- از بودن و سرودن :مجموعه شعر/شفیعیکدکنی. تهران: سخن، ۱۳۸۸.
9- از زبان برگ/ از. م. سرشک. انتشارات توس؛چاپ اول ۱۳۴۷
10- اس‍رار ال‍ت‍وح‍ی‍د ف‍ی م‍ق‍ام‍ات ال‍ش‍ی‍خ اب‍ی‌س‍ع‍ی‍د / ت‍ال‍ی‍ف م‍ح‍م‍دب‍ن‌م‍ن‍ورب‍ن‌اب‍ی‌س‍ع‍دب‍ن‌ابی‌طاه‍رب‍ن‌اب‍ی‌س‍ع‍ی‍د م‍ی‍ه‍ن‍ی ؛ مقدمه، تصحیح و ت‍ع‍ل‍ی‍ق‍ات محمدرضا شفیعی
