زیست بوم

گلوی خاک در ایران خشک شده است

آب، واژه‌ای دو کلمه‌ای اما بسیار تاثیرگذار، مایه حیات، الفبای آبادانی، آنچه طراوت می‌آورد و زندگی می‌بخشد و ... ناسازگاری‌های ما با این واژه، امروز یک کشور را به خط زوم بحران رسانده است.

طی سال‌های اخیر، بی‌توجهی به لزوم پاسداشت منابع آب،‌ خصوصا منابع زیرزمینی، توسعه بی‌برنامه اراضی کشاورزی و نگاه تک‌بعدی به توسعه کشاورزی و حتی صنعت، با خشکسالی‌های دهه اخیر همراه شد تا گلوی خاک در بسیاری از نقاط ایران خشک شود.

از شمال تاجنوب، دریاچه‌های زیادی خشکید تا علاوه بر ایجاد مشکلاتی ظاهری، زمینه‌ساز بروز مشکلاتی عمیق‌تر از جمله افت شدید منابع آب‌های زیرزمینی، تلخ و شور شدن آب چاه‌های تامین کننده آب شرب و ... این روزها، فرو نشست اراضی در آن‌طرف خط زوم بحران!

خبر ترک برداشتن زمین، برای تمام کسانیکه معنی آن را به‌درستی درک کرده و متوجه عوارض بسیار وخیم و گسترده آن هستند، بسیار نگران کننده است، ترک خوردن زمین یعنی پایان حیات در بخشی از خاکی که زمانی آب بوده و آبادانی، یعنی کوچ اجباری، یعنی بیکاری و یعنی بحران‌های متعدد اجتماعی برای خانوارهایی که ساکن نقطه ترک برداشته بودند!

فرونشست زمین یعنی به باد رفتن تمام اقدامات عمرانی و توسعه‌ای که در آن حوالی انجام شده است، یعنی به هدر رفتن سرمایه‌های کشور، یعنی سوختن بیت‌المال و ... اگرچه این همه هنوز هم در برابر از دست‌دادن آب، مایه حیات، اندک است.

دکتر علی‌مراد حسن‌لی، استاد دانشگاه در گفت‌وگو با خبرنگار خبرگزاری دانشجویان ایران(ایسنا)، اظهار کرد: موضوع بحران آب به‌عنوان یک چالش بالقوه امنیتی این روزها بیش از پیش در محافل علمی و غیر علمی مطرح شده و گفتمان‌های مختلفی نیز در این رابطه طرح موضوع می‌شوند.

مردم هنوز عمق فاجعه بحران آب را حس نمی‌کنند

استاد تمام بازنشسته دانشگاه شیراز با بیان اینکه تاکنون به گونه‌ای بایسته و زیربنایی به این موضوع پرداخته نشده است، گفت: احساس می‌شود بسیاری هنوز در خوابند و عمق فاجعه پیش رو را حس نمی‌کنند. وقتی سرزمین ملتی در ناحیه خشک کره خاکی قرار گرفته و خشکی کم و بیش جزو ویژگی‌های ذاتی آن است و بیش از 80 درصد ذخایر چند هزار ساله آب خود را مصرف کرده باشد، اما هنوز خطر جدی بحران آب را حس نکند باید بیش از این نگران عاقبت و موجودیت خود باشد.

حسن‌لی بیان کرد: واقعیت آن است که سرزمین ایران از لحاظ جغرافیایی در منطقه‌ای قرار گرفته که نه تنها بطور طبیعی و ذاتی بخش عمده آن جزو مناطق نیمه خشک، خشک و فراخشک محسوب می‌شود (نزدیک به 85 درصد) بلکه جزو کشورهایی است که ضریب تاثیرپذیری آن از تغییرات اقلیمی بالاتر از بسیاری مناطق دیگر کره زمین است.

وی تاکید کرد: نگرانی دیگری که باید جدی تلقی شود نتایج مدل‌های متعدد پیش‌بینی تغییرات اقلیمی به خصوص در مورد خاورمیانه و ایران است. ایران جزو کشورهایی است که افزایش میانگین دمای آن بیشتر از بسیاری از مناطق جهان است و میانگین افزایش دما حدود 0.1 درجه سانتیگراد در هر دهه ‌پیش بینی شده، در حالیکه میانگین افزایش دمایی‌ که تجربه می‌شود بیش از این پیش‌بینی‌هاست. میانگین دمای سطح کره زمین در فاصله سال‌های 1880 تا 2012 به اندازه 0.85 سانتیگراد (0.85-1.06) افزایش داشته است.

افزایش دمای بین 1 تا 3 درجه در کشور

حسن‌لی با اشاره به گزارش رئیس مرکز ملی خشکسالی و مدیریت بحران سازمان هواشناسی، گفت: اخیرا افزایش دما در کشور بین 1 تا 3 درجه بیشتر از میانگین، ثبت و گزارش شده است که خود تاییدی است بر پیش‌کبینی و مشاهده روند تغییرات اقلیمی. اثرمحسوس گرمایش کره زمین در کشور ما، تبخیر بیشتر و از دسترس خارج شدن آب دریاچه‌ها، رودخانه‌ها، تالاب‌ها و دیگر پیکره‌های آبی و نیز تبخیر بیشتر رطوبت خاک است.

وی ادامه داد: افزایش دما به افزایش مصرف آب آبیاری، شرب و بهداشت و مصرف آب دام و طیور دامن می‌زند. وقتی افزایش دما موجب افزایش تبخیر روزانه 2 میلیمتر رطوبت از سطح خاک و یا آب شود برابر 20 مترمکعب آب در هکتار است که با توجه به مساحت کشور معادل از دست رفتن روزانه حدود 3.2 میلیارد مترمکعب آب است.

حسن‌لی تصریح کرد: نگرانی دیگر تاثیر تغییرات اقلیمی افزون بر افزایش گرما و کاهش نزولات جوی، ناهنجاری‌های اقلیمی و بروز حالت‌های غیر طبیعی مثل بارش‌های تند و رگباری و نابهنگام، افزایش تکرار دوره‌های خشک طولانی، شک‌های گرمایی و حتی یخبندان‌های غیرمنتظره و بی‌موقع است که خود علاوه بر تاثیرات نامطلوب بر پایداری منابع آب بر موثر بودن بارش‌ها تاثیر منفی دارد. تاثیر گرما تنها در فرار آب‌های شیرین نیست بلکه افزایش گرما و خشکی موجب بی‌حوصلگی، نا آرامی و کاهش تحمل نیز می‌شود.

ایران‌ در دو سه دهه آینده تا 20 درصد خشک‌تر خواهد شد

عضو وابسته و استاد دانشگاه استرالیای جنوبی با بیان اینکه بارندگی مستقیم بر منابع آبی تاثیرمی‌گذارد، اظهار کرد: براساس پیش‌بینی ناسا و دیگر پژوهش‌های مربوطه، برخی نقاط کره زمین، مرطوب‌تر و برخی خشک‌تر می‌شوند. متاسقانه ایران جزو مناطقی است که رو به خشکی است و پیش‌بینی‌ها نشان می‌دهد در دو سه دهه آینده تا 20 درصد خشک‌تر خواهد شد.

حسن‌لی خاطرنشان کرد: در حال حاضر میانگین درازمدت بارنگی کشور از 250 میلیمتر کمتر شده و شکل و نظام بارش‌ها نیز تغییر کرده است. با این توصیف کشور ما از دو سو، گرفتار تهدید است، یکی افزایش گرما که نتیجه آن افزایش تبخیر و مصرف بیشتر آب‌ها است و دیگری کاهش بارندگی و کم اثرتر شدن آن. حال آنکه باید اثرات توسعه شهرنشینی، افزایش جمعیت و صنعتی شدن نیز برافزایش مستقیم مصرف آب، دیده شود، لذا این واقعیت تلخ را نه تنها باید پذیرفت بلکه با گوشت و پوست آن‌هم در سطح ملی حس کرد و دنبال اقدامات عملی، موثر و فوری بود.

وی ادامه داد: به این نکته نیز باید توجه داشت که نتایج برخی اقدامات برای کاهش این اثرات در بلندمدت نتیجه بخش است و امکان بازگشت به قبل و بهبود اوضاع به صورت یک شبه وجود ندارد. همانگونه که یک شبه نیز این اتفاقات رخ نداده است. مثلا تغذیه منابع غنی زیرزمینی هزاران سال با شرایط پوشش گیاهی مناسب و بارش‌های ملایم و موثر طول کشیده و بحرانی شدن آن نیز چند دهه زمان برده است.

مثال ملموس دیگر، آنکه اگر کمی با تامل و دقت به همین سه چهاردهه گذشته بنگریم در می‌یابیم که در همین مدت نسبتا کوتاه چقدر منابع آب کشور دچار تحول و نقصان شده است. روند خشک شدن بسیاری ازچشمه‌های طبیعی، قنات‌های کهن، چاه‌های دستی تا عمیق، رودخانه‌های فصلی و کاهش دبی رودخانه‌های دائمی و آبراهه‌ها، خشک شدن تالاب‌ها و دریاچه‌ها براحتی این واقعیت تلخ و عبرت آموز را نشان می‌دهد.

زنگ خطر زوال تمدن آبادی‌های کشور

وی تاکید کرد: برخلاف بسیاری کشورها، ایران به منابع آب زیرزمینی بسیار وابسته است. بر اساس گزارش شرکت آب منطقه‌ای فارس از حدود 94 درصد منابع آبی استان که در بخش کشاورزی مصرف می‌شود 75 درصد منابع زیرزمینی است. بقیه کشور هم کم و بیش از همین مدل پیروی می‌کند. افت شدید سطح آب سفره‌های زیرزمینی در بسیاری دشت‌های کشور به دلیل رسیدن به سنگ کف و خشکیدن چاه‌ها و در برخی موارد شور شدن موجب کوچ اهالی بسیاری از روستاها شده و زنگ خطر زوال تمدن این آبادی‌ها را به صدا درآورده است.

این استاد دانشگاه گفت: روستاهایی که تا چند سال پیش دارای رونق، سرسبزی و سرزندگی بودند اکنون متروکه شده و ساکنان آن نیز ناگزیر به مهاجرت شده‌اند. این سیل مهاجرت ناخواسته موجب حاشیه نشینی در شهرها می‌شود که خود ناخواسته زمینه بروز بسیاری از ناهنجاری‌های اجتماعی را دامن می‌زند. ما در تاریخ شاهد نابودی تمدن‌های بسیاری بوده‌ایم که در جلگه‌های حاشیه رودخانه‌ها زمانی شکوفا بودند ولی بدلیل خشک شدن منابع آب و شور شدن اراضی حاصلخیز نابود شده‌اند. واقعیت تلخ دیگر اینکه، به دلیل طبیعت گرم و پوشش ناچیز گیاهی و فقدان مدیریت پایدار حوضه‌های آبخیز و پسروی جنگل‌ها و مراتع از حدود 400 میلیارد مترمکعب نزولات جوی حدود 270 میلیارد مترمکعب آن مستقیما از راه تبخیر از دسترس خارج می‌شود.

پتانسیل استحصال حدود130 میلیارد مترمکعب آب در کشور

حسن‌لی گفت: با این توصیف پتانسیل استحصال آب کشور در شرایط ایده‌آل با بسیج همه امکانات حدود 130 میلیارد مترمکعب است، اگر این مقدار با برنامه‌ریزی و سرمایه‌گذاری به خوبی مدیریت شود و باز 92 درصد آن در بخش کشاورزی مصرف شود آنهم با راندمان کنونی 40 درصد (60 درصد هدر رفت) و بهره‌وری 0.8 کیلوگرم در مترمکعب کنونی با توجه به گسترش شهرنشینی، توسعه صنعت و افزایش جمعیت، باز در روی همین پاشنه خواهد چرخید و همچنان بحران آب تهدیدی جدی خواهد بود، بنابراین لزوم تغییر بنیادی در وضعیت کنونی و مدیریت منابع پایه طبیعی اجتناب ناپذیر می‌کند.

شور شدن آب و خاک و به مخاطره افتادن امنیت غذایی

وی تصریح کرد: متاسفانه خطر دیگری که کمتر محسوس است و به تعبیری بحران خزنده محسوب می‌شود شور شدن آب و خاک است. این بحران خزنده و عامل بیابان زایی نه تنها حاصلخیزی و پویایی محیط زیست را از بین می‌برد بلکه امنیت غذایی را نیز به مخاطره می‌اندازد. افزایش گرما و کاهش بارندگی و برداشت بی‌رویه از سفره‌های زیرزمینی موجب شورتر شدن منابع آب و خاک می‌شود که عبور از حد آستانه تحمل، این دو منبع حیاتی را از انتفاع خارج می‌سازد. در واقع ما از این طریق هم دچار تخریب سرزمین و بیابان زایی هستیم. این مقدمه مروری اجمالی بر وضعیت شکننده منابع پایه آب و خاک، جنگل و مرتع و محیط زیست و چشم‌انداز آینده کشوراست که متاسفانه ظرفیت باقیمانده همه آنها از آستانه تحمل طبیعت پیشی گرفته است.

حسن‌لی تاکید کرد: از آنجایی که استقلال، خودکفایی، امنیت غذایی، کیفیت زندگی، شکوفایی و پیشرفت اقتصادی هر ملتی از جمله ملت بزرگ ما وابسته به این منابع حیاتی است سزاوار نیست تنها با شعار و حرف به آن پرداخته شود و یا مسئولین و برنامه ریزان کشور سرگرم امور فرعی و روزمره باشند. برای کاهش اثرات این بحران و سازگاری با آن و جلوگیری از فروپاشی باید طرحی نو درانداخت که یک بسیج ملی را طلب می‌کند. منظور از بسیج ملی درگیر شدن تمام ارکان کشور و آحاد ملت درا ین موضوع است. به عبارت دیگر باید این مسئله، دغدغه اول و سرلوحه تمام برنامه‌ریزی‌های مدیریت خرد و کلان نظام باشد و عملا همه باید با آن درگیر و سهیم باشند.

این استاد دانشگاه در خصوص راهکارهای پیشگیری از تشدید این بحران و کاهش عوارض آن، گفت: یادمان باشد بخشی از این بحران ناشی از عوامل طبیعی و بخش دیگر عوامل انسانی است. برای آنچه که به عوامل طبیعی مربوط است کار چندان نمی‌شود کرد و کسی نیز مورد سرزنش نیست اما در بخشی که مربوط به عوامل انسانی است اگر تحول بنیادی در شیوه مدیریت و بهره‌برداری از این منابع رخ ندهد خطایی نابخشودنی است که دود تند آن چشم‌های این نسل و نسل‌های آینده را می‌سوزاند.

مقابله با بحران آب نیازمند برنامه‌ریزی جامع ملی

وی خاطرنشان کرد: مقابله با این مشکل عظیم و تاثیرات سنگین آن با یک یا چند راهکار حل شدنی نیست بلکه نیازمند یک برنامه‌ریزی جامع ملی و بسترسازی محکم در همه بخش‌های ذیربط است تا به صورت جامع الاطراف پیامدهای آن تا حدودی کنترل و برنامه سازگاری با شرایط جدید تدوین شود. راهبرد تنوع بخشی به تامین منابع آب و برنامه‌ریزی براساس توسعه پایدار راهبردهایی هستند که اکنون در بسیاری کشورها برای افزیش ضریب امنیت تامین آب، پویایی محیط زیست و پایداری دنبال می‌شوند. به عنوان مثال در بخش آب ترکیبی از آب‌های سطحی حاصل از استحصال سیلاب‌ها و جمع آوری آب پشت بام‌ها، تصفیه فاضلاب‌های شهری و صنعتی برای استفاده مجدد، شیرین سازی آب دریا، بهره برداری پایدار از منابع آب زیرزمینی و صرفه جویی حاصل از قوانین محدودیت زا در مصرف می‌توانند در ایران نیز جزو برنامه‌های مدیریت کلان آب مورد توجه قرار گیرند.

حسن‌لی با بیان اینکه راهکارها را باید در 4 بخش پیش‌بینی و دنبال کرد، در خصوص راهکارهای بخش کشاورزی توضیح داد: از آنجایی که بیش از 92 درصد آب کشور در بخش کشاورزی مصرف می‌شود، در حالیکه میانگین جهانی مصرف آب در این بخش حدود 70 درصد است، باید اولین تحول بنیادی و جراحی از همین بخش آغاز شود.

ضرورت تحول اساسی در بخش کشاورزی

او گفت: شعار تعطیلی کشاورزی توسط برخی‌ها به دلیل بلعیدن آب‌های کشور با توجه به نقش حیاتی بخش کشاورزی در امنیت غذایی، استقلال و ضریب اشتغال‌زایی به هیچ وجه منطقی به نظر نمی‌رسد اما تحول اساسی در بخش کشاورزی و جراحی آن کاری ضروری است. اگر بخش کشاورزی یک درون‌نگری عمیق نداشته باشد و به این تحول دست نزند خود به خود در میدان رقابت سخت تامین آب بازی را خواهد باخت.

حسن‌لی در بیان راهکارهای قابل توجه در این بخش، ادامه داد: تدوین برنامه‌های آموزشی فراگیر و کاربردی، برگزاری کارگاه‌های آموزشی میدانی و ساده برای بهره‌برداران و تغییر نگرش کشاورزان به آب و کشاورزی سنتی، عزم ملی و اقتدار لازم در عملیاتی کردن طرح الگوی کشت، خروج محصولات پرمصرف آب از چرخه تولید، منطقه‌ای کردن و زون‌بندی کشور به نواحی مشابه و یکدست از نظر اقلیمی، آب و هوایی و منابع آب و خاک، تدوین دستورالعمل‌های فنی کاربردی با تاکید بر ذخیره و حفظ رطوبت خاک و آبیاری موثر براساس خصوصیات فیزیکی، اقلیمی و جغرافیایی نواحی مختلف از اقدامات مهم و لازم است.

به گفته این استاد دانشگاه، انتقال آب به مزارع باید با استفاده از لوله و سامانه‌های آبیاری نوین همراه با کنترل، نظارت و ارزیابی با شدت بیشتری دنبال شود.

حسن‌لی اظهار کرد: بدیهی است در کشوری که تبخیر بالا و آب کم است آبیاری سطحی آن‌هم با روش‌های سنتی یکی از دلایل بالا بودن تلفات آب است. باید متناسب با تامین زیرساخت‌ها و افزایش سطح دانش کشاورزان به تدریج روش‌های آبیاری سطحی به روش‌های جدید تغییر یابد. در این رابطه در فاز اول، هدف گذاری باید برای رسیدن به راندمان فعلی 40 یا 50 درصد باشد که در صورت موفقیت با احتساب مصرف سالانه فعلی 88 میلیارد مترمکعب در بخش کشاورزی 8.8 میلیارد مترمکعب صرفه جویی خواهد شد. این صرفه جویی حدود 26 درصد بیش از کل مصرف فعلی کشور در بخش شرب و بهداشت است که براساس آمار 6.5 میلیارد مترمکعب است.

وی افزود: توقف هر نوع توسعه سطح زیرکشت و تلاش در افزایش بهره وری آب و افزایش عملکرد در واحد سطح و کاهش مصرف آب با بهبود مدیریت آبیاری، کاهش آبیاری‌های آخر دوره، آبیاری‌های هدفمند، استفاده از مالچ و دیگر روش‌ها برای کاهش تبخیر و نفوذ آب باران به‌عنوان یکی از راهکارها در این زمینه می‌تواند مد نظر قرار گیرد.

حسن‌لی، انجام مطالعه دقیق روز بیلان آب حوزه‌ها و سفره‌های آبریز با هدف بازسازی سفره‌های آب‌دار خالی شده و پایداری ذخایر آب زیرزمینی را یکی از راهکارها، عنوان و اضافه کرد: افزایش سرمایه‌گذاری و جاذبه سرمایه‌گذاری در بخش کشاورزی یا تمهیدات افزایش تولید و خرید به‌موقع و بی‌واسطه محصلات تولیدی، تجدید نظر در قیمت خرید محصولات، قطع دست واسطه‌ها و حمایت علمی از کشاورزان نیز باید مد نظر قرار گیرد.

این استاد دانشگاه خاطرنشان کرد: بررسی‌های روانشناختی و جامعه‌شناسی در شناسایی و ریشه‌یابی انگیزه‌ها و یافتن راهکارهای اثربخش تغییر رفتار و ایجاد تغییر پایدار در ذینفعان مقوله آب از مسئولین تا مصرف کننده‌گان تضمین کننده افزایش اثر بخشی راهکارهای مهندسی و اجرایی خواهد بود. تخصیص اعتبار کافی سالانه برای انجام تحقیقات کاربردی توسط دانشگاه‌ها و مراکز تحقیقاتی و انتقال تجارب کشورهای موفق جهان و بومی کردن روش‌ها امری ضروری برای تحقق راهکارهای عنوان شده است.

مصرف سرانه آب در ایران بالاتر از بسیاری کشورهای دنیا

حسن‌لی در خصوص راهکارهای مد نظر برای بهینه‌سازی مصرف آب و مدیریت بحران آب در بخش شرب و بهداشت گفت: براساس آخرین آمار وزارت نیرو مصرف سرانه آب در کشور 236 لیتر در روز است که بالاتر از بسیاری کشورهای دنیا است و البته 25 درصد آن در شبکه توزیع تلف می‌شود. در این بخش با توجه به تلفات 25 درصدی آب شهری در مسیرهای انتقال و توزیع به دلیل فرسودگی و عدم رسیدگی به موقع، نوسازی و بهسازی شبکه‌های انتقال و توزیع آب شهری هر ساله در دستور کار قرار گیرد.

این استاد دانشگاه گفت: از آنجایی که آب در حوزه شرب و بهداشت نقش کلیدی دارد، قیمت آن باید متناسب با ارزش آن باشد. وقتی بهایی که پرداخت می‌شود متناسب با ارزش نباشد به طور خودکار در صرفه‌جویی دقت نمی‌شود.

راهکارهای بهینه‌سازی مصرف آب

حسن‌لی ادامه داد: تشویق، حمایت و در صورت لزوم اجبار در نصب تانکر جمع‌آوری آب باران بر روی پشت بام‌ها و سطوح فرش شده محوطه‌های ساختمان‌ها و آپارتمان‌ها برای مصرف مجدد، ممنوع کردن مصرف آب شرب برای ساخت و ساز و فعالیت‌های عمرانی، آبیاری فضای سبز، آتش نشانی و امور دیگر، پرهیز جدی از معافیت پرداخت آب بها توسط مجامع عمومی همچون مساجد، و مدارس و بنگاه های خیریه از جمله راهکارهایی است که می‌توان به آنها اندیشید.

به گفته استاد دانشگاه، استفاده از پساب تصفیه‌خانه‌ها در فعالیت‌های خدماتی، الزامی شدن تصفیه فاضلاب در صنایع و کارگاه‌های درون شهری، تغییر معماری فضای سبز شهری، نصب شیرهای آب و دوش‌های حمام کم آبده ولی پرفشار( آب بصورت پودر و با دبی کم خارج می‌شود)، تغییر در الگوی گیاهان فضای سبز پارک‌ها و به تدریج جایگزین کردن گیاهان مقاوم به خشکی و نیز رعایت الگوی کم آبیاری برای همه گیاهان فضای سبز، تولید مالچ حاصل از هرس درختان و بقای گیاهی برای کاهش تبخیر و نفوذ بهتر آب باران، تجهیز سامانه‌های آبیاری پارک‌ها و فضاهای سبز به سیستم‌های آبیاری قطره‌ای و بارانی هوشمند، ایجاد محدودیت قانونی در مصرف آب شرب برای مصارف غیرضروری و استفاده از منابع آب دریاها برای تامین آب مورد نیاز مناطق نزدیک به دریا از جمله راهکارها می‌تواند باشد.

حسن‌لی با بیان اینکه کولرها در مناطق گرمسیری مقدار قابل توجهی آب شرب مصرف می‌کند، تصریح کرد: در یک تحقیق که براساس پایان‌نامه دانشجویی در دانشگاه شیراز انجام شد، کولرهای آبی در منطقه حاجی‌آباد و به‌طور میانگین ساعتی 11.63 لیتر آب مصرف می‌کند.

این استاد دانشگاه با اشاره به اهمیت بخش‌ محیط زیست و فضای سبز گفت: الزامی شدن بررسی اثرات زیست محیطی در طراحی پروژه‌های عمرانی و توسعه‌ای، توجه به حق‌آبه زیست‌محیطی در مدیریت منابع آب سطحی، پیگیری بدور از مسامحه حفاظت از منابع طبیعی از جمله جنگل‌ها و مراتع که تاثیر مستقیم در استحصال آب و تغذیه سفره‌ها دارد، مدیریت جامع حوزه‌های آبخیز با اراده محکم و با روش‌های علمی اجرا شود، در اولویت بودن حفاظت از تنوع زیستی و ذخایر ژنتیکی و محول شدن اختیارات به سازمان محیط زیست کشور، باید مد نظر قرار گیرد.

حسن‌لی همچنین درباره ضررت مدیریت منابع آبی در بخش صنعتی، گفت: توسعه صنایع با توجه به مصرف آب و اثراتی که بر جای می‌گذارند در مناطقی پیشنهاد شود که ظرفیت کافی آب دارد و صنایع موظف باشند فاضلاب تولیدی خود را تصفیه کرده و راهکارهای استفاده مجدد را مد نظر قرار دهند، از تاسیس صنایع پرمصرف آب جلوگیری شود و در شرایطی که امکان پذیر است از منابع آب شور استفاده شود و صنایع بزرگ و پرمصرف آب در کنار دریا مکان یابی شود. اگر صنعتی دارای ارزش افزوده و ضریب اشتغال بالا است، می‌توان به‌جای حفر چاه جدید، آب کشاورزی را با قیمتی عادلانه خریداری و استفاده کند.

• < قبلی
• بعدی >