زیست بوم
بیست درصد گونه‌های گیاهی کشور در معرض خطرند
- زيست بوم
- نمایش از جمعه, 12 مهر 1392 13:44
- بازدید: 3177
برگرفته از همشهری آنلاین
اسدالله افلاکی
۲۰درصد از کل گونه‌های گیاهی کشور در معرض خطر قرار دارند به‌طوری که اگر چاره‌ای برای حفاظت از این‌گونه‌ها اندیشیده نشود با خطر انقراض مواجه می‌شوند.
دکتر حسین آخانی گیاه‌شناس، ضمن اعلام این خبر به همشهری گفت: براساس تحقیقاتی که در 179جلد فلور ایرانیکا منتشر شده و گیاهانی که بعد از انتشار فلور ایرانیکا شناسایی شده‌اند در مجموع 7300گونه گیاهی در ایران وجود دارد و آمارهای دیگری که در این زمینه اعلام می‌شود پایه علمی ندارد. به گفته وی، فلور ایرانیکا با همکاری 100گیاه‌شناس برجسته به ریاست پروفسور رشینگر تهیه شده که از این تعداد فقط 4گیاه‌شناس ایرانی بوده‌اند.
وی با اشاره به اینکه رویشگاه 24درصد از کل گونه‌های گیاهی ایران منحصر به جغرافیای ایران است، افزود: از آنجایی که کار طبقه‌بندی سطوح در حال خطر کل فلور(گونه‌های گیاهی) ایران براساس معیارهای اتحادیه جهانی حفاظت از طبیعت (ای یو سی ان) انجام نشده نمی‌توان به‌صورت علمی و دقیق درباره تعداد گونه‌های در معرض خطر ایران اظهارنظر کرد و اعلام هر آماری در این زمینه مغایر با معیارهای علمی و فنی است. در عین حال، به گفته این گیاه‌شناس، مطالعات موردی انجام‌شده در مناطق مختلف کشور نشان می‌دهد حدود 20درصد از گونه‌های گیاهی در معرض خطرند اما هنوز آماری از گونه‌های در معرض انقراض وجود ندارد.
جای خالی کمیته گیاه‌شناسی
استاد دانشگاه تهران تصریح کرد: با توجه به وضعیت نگران‌کننده گونه‌های گیاهی کشور، یکی از ضرورت‌های جامعه علمی، تعیین سطوح خطر برای گونه‌های گیاهی در 3سطح جهانی، کشوری و استانی است؛ این یک مطالبه علمی است که طی مقاله مفصلی از دکتر ابتکار، رئیس سازمان حفاظت محیط‌زیست درخواست شده است. در واقع انتظار آن است که سازمان حفاظت محیط‌زیست به‌عنوان متولی حفاظت از تنوع زیستی با کمک متخصصان دانشگاهی، کمیته‌ای از گیاه‌شناسان ایرانی و خارجی تشکیل دهد؛ به‌ویژه دعوت از 96گیاه‌شناس خارجی که با پروفسور رشینگر در تهیه فلور ایرانیکا همکاری داشته‌‌اند در این زمینه کارساز است. این کمیته می‌تواند براساس معیارهای اتحادیه جهانی حفاظت از طبیعت سطوح خطر را برای کل فلور ایران تعیین کند؛ این یکی از اقدامات اساسی برای برنامه‌ریزی حفاظت محیط‌زیست کشور است. وی با تأکید بر ضرورت تعیین سطوح خطر برای کل فلور ایران با هدف حفاظت از گونه‌های گیاهی گفت: سازمان حفاظت محیط‌زیست و سازمان جنگل‌ها باید بدانند گیاهان در معرض خطر در کدام مناطق هستند؟ چه خطرهایی این گیاهان را تهدید می‌کند؟ و آیا در محدوده مناطق حفاظت‌شده قرار دارند؟ در کنار این اطلاعات باید این دو سازمان تلاش کنند تا قانون لازم برای حفاظت از تک‌تک گونه‌های گیاهی در مجلس به تصویب برسد.
قانونی که در آن مشخص باشد اگر کسی برای نمونه یک لاله در معرض خطر را قطع کرد با این فرد چه برخوردی شود یا اگر گیاه در معرض خطری در محدوده فعالیت‌های عمرانی قرار گرفت با اهرم‌های قانونی مانع از فعالیت مورد نظر شد. (براساس قوانین بین‌المللی، فعالیت‌های عمرانی در زیستگاه جانوران در معرض انقراض و رویشگاه گیاهان در معرض خطر ممنوع است). این استاد دانشگاه خاطرنشان کرد: متأسفانه در اغلب موارد طرح‌های عمرانی که در کشور به اجرا درآمده و می‌آید ارزیابی زیست‌محیطی علمی و دقیق نداشته و ندارند و در نتیجه اطلاعات مربوط به‌گونه‌های گیاهی و جانوری در معرض خطر در این ارزیابی‌ها جایی ندارد. به همین دلیل ضروری است سازمان حفاظت محیط‌زیست ضمن شناسایی رویشگاه‌های گیاهان، اطلاعات و شرح وضعیت آنها را طی دستورالعملی با هدف جلوگیری از نابودی این‌گونه‌های زیستی منتشر کند.
نابودی 6گونه نادر گیاهی
آخانی درباره عوامل تهدید‌کننده گیاهان گفت: خشک‌شدن تالاب‌ها و دریاچه‌ها حیات بسیاری از گیاهان اطراف این زیست‌بوم‌های آبی را با خطر و در مواردی با خطر انقراض مواجه کرده است. برای نمونه، برخی گونه‌های گیاهی اطراف دریاچه ارومیه منقرض شده‌اند و برخی با خطر انقراض مواجه هستند. به گفته وی، در اطراف این دریاچه گونه گیاهی جدیدی وجود دارد که هنوز نامی برای آن انتخاب نشده اما همین گونه گیاهی به‌دلیل خشک شدن دریاچه در حال انقراض کامل است. وی به خشک‌شدن تالاب میقان در استان مرکزی اشاره کرد و افزود: 2گونه گیاهی بسیار نادر در اطراف این تالاب در سال‌های 1365-1366شناسایی شدند اما با خشک‌شدن تالاب میقان، هر دو گونه گیاهی از بین رفته‌اند. یکی از گونه‌های بسیار مهم شور‌پسند ایران که تیپ خاص فتوسنتزی دارد و رویشگاه آن اطراف رود شور است طی 10سال اخیر به کلی منقرض شده است. این گیاه‌شناس در پایان گفت: 4گونه گیاهی جدید سالی‌کرنیا در کنار دریاچه طشک (استان فارس) در حال نابودی هستند درحالی‌که بذرهای روغنی این گیاهان با بذرهای سویا برابری می‌کند. از این‌گونه‌ها می‌توان به‌عنوان گیاهان زراعی شوره‌زار استفاده کرد اما سدسازی ازجمله سد سیوند باعث نابودی این‌گونه‌های ارزشمند گیاهی شده است.
