همایش بحرین، جزایر خلیج فارس و حقوق ایران برگزار شد
عکس از فلور کریمی
همایش «تاریخچۀ بحرین و جزایر ایرانی خلیج فارس از دریچۀ اسناد» به کوشش شماری از نهادهای مدنی برگزار شد.
به گزارش ایران‌بوم، همایش «تاریخچۀ بحرین و جزایر ایرانی خلیج فارس از دریچۀ اسناد» به مناسبت چهلمین سال اعادۀ حاکمیت ایران بر جزیره‌های سه‌گانۀ ابوموس، تنب بزرگ و تنب کوچک (نهم آذرماه 1350/ سی‌ام نوامبر 1971)، توسط سمن‌های انجمن علوم سیاسی ایران، انجمن فرهنگی ایران‌زمین (افراز)، انجمن دوستداران میراث فرهنگی افراز، مؤسسۀ فرهنگی- هنری خورشید راگا و دیده‌بان یادگارهای فرهنگی و طبیعی ایران، عصر روز سه‌شنبه هشتم آذرماه در فرهنگ‌سرای ابن‌سینا برگزار شد.
آنچه در پی می‌آید گزارش کوتاهی است از این نشست. متن کامل سخنرانی‌ها به زودی منتشر خواهد شد.
جدایی بحرین از ایران قانونی نبوده است
دکتر هوشنگ طالع، استاد سابق علوم سیاسی و پژوهشگر تاریخ ایران، نخستین سخنران همایش بود که به موضوع «تاریخ تجزیۀ بحرین» پرداخت. وی به عنوان فردی که در اقلیت پارلمانی حزب پان‌ایرانیست در هنگام طرح جدایی بحرین در ایران در مجلس شورای ملی حضور داشته است، تاریخچه‌ای از پیوستگی بحرین به ایران را ذکر کرد، سپس به موضوع تلاش برای بازگرداندن بحرین به ایران در اوایل دهۀ 30 خورشیدی پرداخت؛ تلاشی که در پی 150 سال جدایی بحرین توسط نیروهای انگلیسی از ایران و حاکم کردن اقلیتی بیگانه بر مصدر امور آن سرزمین صورت می‌گرفت.
او گفت: در تمام این مدت دولت‌مردان ایرانی هیچ‌گاه جدایی بحرین را تأیید نکرده و همواره در پی بازگرداندن حاکمیت ایران بر آن سرزمین و دفاع از حقوق اکثریت مردمان ایرانی‌تبار آنجا بودند.
دکتر طالع ضمن اشاره به رسمیت دادن به بحرین به عنوان چهاردهمین استان ایران در آن دهه و چاپ کتاب پژوهشی توسط دولت، درست مدتی کوتاه پیش از سخنان شاه در دهلی‌نو که نوعی عقب‌نشینی در مواضع ایران بود، از شیوۀ فرمایشی همه‌پرسی در بحرین گفت و این که نمایندۀ سازمان ملل، طبق سفارشی که به او شده بود، تنها به سراغ شماری از نهادهای وابسته به شیخ حاکم رفته و نظر آنها را به عنوان همه‌پرسی منعکس کرده بود.
این پژوهشگر تاریخ تجزیۀ ایران، که شش جلد کتاب مستند در همین زمینه به چاپ رسانده که یکی از آنها ویژۀ تجزیۀ بحرین است، دربارۀ ارائۀ همان گزارش گیچاردی در مجلس شورای ملی که تنها با مخالفت 4 نفر از نمایندگان همراه بود، با اشاره به دو قانون در قوانین اساسی و هم‌چنین بندی از آیین‌نامۀ مجلس، غیرقانونی بودن آن رای مجلس را نتیجه گرفت.
اسنادی که مسدود شدند
دکتر مجید تفرشی، سخنران بعدی همایش که ساکن انگلستان است، نخست از تلاش‌هایش برای آزادسازی شماری از اسناد مربوط به وزارت امورخارجۀ آن کشور که دربارۀ جزایر خلیج فارس است و طبق قانون باید پس از گذشت 30 سال منتشر شوند ولی انتشارشان برای مدت 10 سال به تعویق افتاده بود گفت و آن‌گاه به برخی از این اسناد اشاره کرد.
وی دربارۀ جزایر خلیج فارس عنوان کرد که در طی تاریخ یا مستقیماً جزو ایران بوده‌اند یا حاکم محلی آنها تحت‌الحمایۀ ایران بود و به ایران مالیات می‌داده است و یا در دوران اغتشاش و تحت اشغال دزدان دریایی بوده‌اند. دکتر تفرشی گفت که به جز موارد فوق این جزایر تنها در یک دورۀ 60 ساله تحت اشغال انگلیسی‌ها بودند و از این رو هیچ‌گاه در تاریخ چیزی به نام حاکمیت عرب‌ها بر این جزایر نداشته‌ایم.
این پژوهشگر اسناد سپس به وضعیتی که ایران در آن برهه در آن قرار گرفته بود اشاره کرد و گفت: همۀ دولت‌هایی که نظری دربارۀ جزایر و بحرین داشته‌اند بر ضد ایران بودند و حتی استنادی در دست است که در نشست‌های مجامع جهانی هنگامی که نمایندۀ ایران حضور می‌یافت آنها صحنه را ترک می‌کردند.
دکتر تفرشی سپس گفت که هر چند به نظر می‌رسد ایران در موضوع بحرین مسامحه کرده باشد اما در موضوع جزایر محکم بر خواست‌های خود ایستاد و از گفتگو با نمایندگان شیخ‌نشین‌ها که هنوز استقلالی نداشتند خودداری کرد و تنها با نمایندۀ انگلستان وارد مذاکره شد.
او اشاره کرد که مشاور حقوقی سرشناسی که آمریکایی بود و از سوی شیخ‌نشین‌ها به ایران آمده بود تنها موفق شد با معاون وزیر امور خارجه وارد گفت‌وگو شود و جالب است که جوانی 27 ساله همراه وی بود که پدرش عراقی و مادرش از قاجار ایران بود و او نیز نمایدۀ عالی‌رتبۀ شیخ‌نشین‌ها بود. این فرد بعدها جزو ثروت‌مندان جنوب خلیج فارس شد و اکنون صاحب شرکت کرسنت است که خرید ارزان‌قیمت گاز ایران توسط آن شرکت خبرساز شده بود.
تبار ایرانی مردمان جنوب خلیج فارس
دکتر شروین وکیلی، پژوهشگر تاریخ و فرهنگ ایران، آخرین سخنران همایش بود که بحثش دربارۀ «تبار ایرانی مردمان جنوب خلیج فارس» بود. او، در ابتدا، نمایی از جغرافیای تاریخی شبه‌جزیرۀ عربستان را به‌دست داد. سپس به تاریخ جمعیت مردم بومی عربستان پرداخت و این که از آنجا همواره گروه‌هایی به بیرون کوچ می‌کرده‌اند. او اشاره کرد که نام عرب برای این مردمان نخستین‌بار در دوران داریوش بزرگ و در کتیبۀ بیستون به کار گرفته شده و دیوان‌سالاری ایرانی این هویت یکسان را به مردمان پراکندۀ آن حدود داده است. او افزود: چهار موج اصلی این مهاجرت‌ها عبارت بودند از اکدی‌ها، آموری‌ها، آرامی-کلدانی‌ها و مسلمانان، که وارد حوزۀ تمدنی ایران‌زمین شده و در آن حل می‌شدند و این آمیختگی در میان کلیت مردمان این سیستم بزرگ به چشم می‌خورد.
وکیلی سپس به موضوع سقوط بابل به دست کوروش بزرگ پرداخت و اشاره کرد که در همان هنگام بخش شمالی عربستان جزو قلمرو بابل بوده و بعد به ایران پیوسته است. آن‌گاه این پیوستگی را در طی تاریخ دنبال کرد و ضمن اشاره به ماجرای وهرز و یمن در دوران ساسانی، گفت: جنبش‌های ایرانی بر ضد خلفا نیز بیشتر در بخش‌های جنوب خلیج فارس شکل گرفت.
این پژوهشگر تاریخ سپس با ذکر مثال‌هایی از راه‌های تجاری هند - روم، که یکی از شمال خلیج فارس به مرکزیت سیراف می‌گذشت و دیگری از جنوب شبه‌جزیره به مرکزیت یمن، از پیوستگی اقتصادی میان ایرانیان و عرب‌ها گفت. وی با اشاره به جنبش‌های دینی در شبه‌جزیره این پیوستگی را به مرز فرهنگ نیز برد.
دکتر وکیلی نتیجه‌گیری کرد: سیستم تمدنی عربستان، هم به لحاظ سیاسی، هم به لحاظ اقتصادی و هم به لحاظ فرهنگی زیرسیستمی از کل فرهنگ ایرانی است و نباید به عرب‌ها به عنوان یک «دیگری» نگریست.
ایران تنها بود
پس از خوانش شعری دربارۀ بحرین توسط بانو هما ارژنگی، میزگرد همایش با حضور دکتر تفرشی و دکتر وکیلی شکل گرفت و این دو به پرسش‌های حاضران پاسخ دادند.
دکتر تفرشی در پاسخ به سوالی که چرا ایران در هنگام تجزیۀ بحرین از کارت هم‌سویی آمریکا استفاده نکرد گفت که آمریکا هم با جدایی بحرین موافق بود و در آن برهه ایران کاملاً تنها بود. وی دربارۀ کاری که به استناد این سندها، به‌ویژه مدارک آن نظرسنجی قلابی برای جدایی بحرین، می‌توان امروز برای بحرین انجام داد، گفت: در این‌بارۀ نمی‌دانم چه استفاده‌ای از این سندها می‌توان کرد، ولی به نظر من بهتر است از حقوق انسانی اکثریت مردمان بحرین دفاع کنیم.
