گردشگری
گناوه؛ دیاری با جاذبه‌های تاریخی و طبیعی
- گردشگری
- نمایش از سه شنبه, 16 آبان 1391 09:31
- بازدید: 9416
برگرفته از روزنامه اطلاعات
گناوه یکی از شهرستان‌های ساحلی استان بوشهر است. چرخ اقتصاد آن بر مدار ماهیگیری، کشاورزی و دامداری در گردش است.
شهرستان گناوه از بنادر مهم استان بوشهر است که صنایع دستی آن منحصر به صنایع دستی ساحلی است. مهمترین صنایع دستی این شهرستان را قایق سازی، حصیربافی و عبابافی تشکیل می‌دهد. علاوه بر آن قالیبافی نیز از صنایع دستی مهم این شهرستان به شمار می‌آید.
لنج‌سازی و قایق‌سازی از قدیمی‌ترین و مهمترین صنایع دستی استان بوشهر است که دارای قدمت زیادی بوده و در بیشتر بنادر این استان به عنوان صنعتی دستی رواج دارد.
این صنعت در سال‌های اخیر به واسطه افزایش مبادلات دریایی و صید ماهی از رونق زیادی برخوردار است نیروی شاغل این صنعت منحصر به همان گلافان (سازندگان لنج و قایق) قدیمی است. مصالح اولیه مورد نیاز چوب‌های جنگلی مقاوم در مقابل رطوبت برای اسکلت و تختههای مرغوب هندی به نام «سای» برای بدنه است.
بقیه مصالح مورد نیاز از محل تهیه می‌شود. هنوز وسیله کار گلافان بسیار ابتدایی است که سبب کندی کار و کمی تولید سالانه می‌شود.
حصیر در روستای دالکی از توابع شهرستان گناوه، روستای چشمه دو راهی، که در جاده گناوه به برازجان قرار گرفته و نیز در روستاهای خیرآباد، سربست، تپه چاموشی، مزارع بهرحاج و جم از الیاف خرما بافته می‌شود.
نوعی فرش حصیری به نام «تک» در منطقه بافته می‌شود که معمولاً عرض آن 10 سانتی‌متر و طولش 30 متر است.
بعد به نسبت اندازه فرش که تولید آن مورد نظر است چیده و در کنار یکدیگر دوخته می‌شود. فرش‌های حصیری معمولاً دارای ابعاد 200×200 سانتی‌متر است.
از این نوع حصیر به عنوان پوشش سقف کپرهای روستایی نیز استفاده می‌شود.
نوع دیگری از تولیدات حصیری که نقش موثر در اقتصاد روستاها دارد نوعی فرش حصیری شبیه گلیم است که با ساقه گیاهان خودرویی همانند ساقه گندم، بافته می‌شود.
این گیاهان که به گویش محلی «خامه» نامیده می‌شوند معمولاً در اراضی شور می‌رویند و شیوه استفاده از آن چنین است که پس از دروکردن ساقه و خشکاندن در آفتاب آن را به وسیله رنگ‌های جوهری (قرمز، سبز، بنفش، آبی) رنگرزی کرده سپس چند ساقه را به یکدیگر تابیده و از آنها به عنوان چله استفاده کرده و بر روی دارهای ویژه که دارای عرض 80 سانتی‌متر است عمل چله کشی را انجام می‌دهند آنگاه رشته تار خام را از لابه لای الیاف چله عبور داده و با شاخه‌های فلزی بدان فر می‌زنند تا درگیری الیاف مستحکم شود.
محصول این دار، عرضی حدود 5/1 سانتی‌متر و طولی حدود 6 متر دارد که در پایان کار از وسط نصف شده و با دوختن قطعات آن در کنار هم فرشی به ابعاد 15×300 سانتی‌متر به دست می‌آید.
مکان‌های دیدنی و تاریخی
سواحل زیبای خلیح فارس و غروب‌های سحرانگیز آن مهمترین مکان‌های دیدنی استان بوشهر را تشکیل می‌دهند.
جزیره خارگ که در شهرستان گناوه واقع است، از مهمترین جاذبه‌های طبیعی منطقه و یکی از جزایر زیبای خلیج فارس به شمار می‌آید.
این جزیره از مناطق بسیار قدیمی منطقه بوده و دارای آثار تاریخی متعددی است.
صنایع و معادن
بیشتر صنایع شهرستان گناوه را صنایع دستی تشکیل می‌دهند و صنایع ماشینی کمی در این منطقه وجود دارند.
کشاورزی و دامداری
چرخ اقتصاد گناوه بر مدار ماهیگیری، کشاورزی و دامداری در گردش است.
ماهیگیری که مهمترین درآمد بیشتر اهالی این بخش را تشکیل می‌دهد، مهمترین رشته اقتصادی بخش گناوه را به وجود آورده است. ماهی‌های صید شده که بیشتر شامل ماهی شوریده، حلوا، و شیر می‌شود، علاوه بر تأمین مصارف داخلی به سایر نقاط نیز صادر می‌شود.
کشاورزی گناوه به علت کمبود آب کشاورزی، منحصر به هرس و نگهداری درختان خرما و کشت دیمی گندم و جو می‌شودو به زحمت تکاپوی نیاز‌های محلی را می‌دهد. اما خرما مانند بیشتر نواحی ساحلی خلیج‌فارس بازده خوبی دارد و جزو اقلام صادراتی این بخش به شمار می‌آید.
دامداری نیز با بهره اندک در بعضی نقاط رایج بوده و شامل پرورش گاو و بز می‌شود.
بندر گناوه هم از نظرکشاورزی و هم از نظر تجاری و عملیات بندری و ترخیص کالا و نیز از نظر توسعه صنایع کوچک دارای استعداد بسیار است.
مشخصات جغرافیایی
بندر‌گناوه مرکز شهرستان گناوه در 160 کیلومتری شمال غرب بوشهر و در کرانه خلیج‌فارس واقع است.
بندر گناوه از شمال به دیلم از جنوب به بوشهر از شرق به نورآباد در استان فارس و از غرب به آب‌های خلیج فارس محدود است.
آب و هوای گناوه گرم و مرطوب است و میزان بارندگی سالانه آن به طور متوسط 150 میلی‌متر است.
راه فرعی به طول 213 کیلومتر به سمت شمال شرق بندر گناوه را به مرکز شهرستان ممسنی پیوند می‌دهد.
راه اصلی به طول 67 کیلومتر به سمت شمال غرب تا بندر دیلم کشیده شده است و راهی به طول 88 کیلومتر به سمت جنوب شرق تا برازجان امتداد دارد.
وجه تسمیه و پیشینه تاریخی
نام این بندر در کتاب‌های قدیمی به صورت گنابا، گنفه، گناوه، جنابه و جنابا آمده است.
بندر گناوه در ساحل خلیج فارس بین بندر بوشهر و بندر دیلم واقع است. شهر گناوه کنونی در جنوب گناوه قدیم بنا شده است. از گناوه قدیم نقاطی باقی مانده است که امروزه به نام‌های تیرسول (شن فشرده)، تل گنبد، تل گوری، تل مناره، و تل امامزاده خوانده می‌شود. در ویرانه‌های اطراف گناوه، گوپال (گل پخته استوانه‌ای شکل به صورت سفال زرد یا سرخ رنگ که آن را به عنوان گلوله با منجنیق بر سر دشمن می‌ریختند) فراوان به چشم می‌خورد.
درحال حاضر از گناوه قدیم جز آثار سنگ‌ها و پی‌های مدفون در زیر خاک و بازمانده طاق‌نماهای سنگی آثاری مشهود نیست.
تل گنبد
در شمال شرق گناوه و متصل به شهر گناوه کنونی، بقایای یک اثر باستانی وجود دارد که به نام «تل گنبد» مشهور است.
روی یک تپه کوتاه گلی که تقریباً در آغاز محل این بقایا، پس از بناهای شهر گناوه فعلی واقع است آثار معماری باقی مانده از بنایی به چشم می‌خورد که بقایای پی چهار طاقی قدیمی در آن جلوه‌گر است و غرفه‌هایی به طول و عرض 6 در 5 متر در آن آشکار است و به نظر می‌آید که به علت ارتفاع نسبی تپه، معبد یا آتشکده بوده است.
از مقایسه طول و عرض این غرفه‌ها با آتشکده فیروزآباد و نوع دیوارسازی و مصالح ساختمانی و وجود آب انباری در نزدیکی آن سبک شباهت این اثر در گناوه قدیم با سبک ساختمانی آتشکده‌های ساسانی جنوب فارس به ذهن بیننده خطور می‌کند و شاید برای پژوهشگران هدایت کننده است.
قلعه گوری
در سمت شرق بقایای گناوه قدیم، تپه آکنده از گل و مصالح ساختمانی و سفال با بقایای پی و دیوار در گوشه و کنار و اطراف آن به نام تل گوری و قلعه گوری وجود دارد.
تپه اصلی حدود 25 متر طول دارد و عرض آن به تفاوت از 10 تا 15 متر و در سمت غربی آن رأس تپه آشکار است و آثار ساختمان دیده می‌شود که در مساحتی دایره مانند حدود دایره‌ای به قطر 8 یا 10 متر نمایان است؛ محل اصلی قلعه در این نقطه بوده است.
ارتفاع تپه چندان زیاد نیست و به نظر می‌رسد که بر اثر انباشتگی خرابه‌ها درهم فرو رفتن بقایای ساختمانی به تدریج و با گذشت زمان این تپه به وجود آمده است.
مقبره بی‌مره
در شرق محله بابا علیشاه گناوه، مقبره کوچکی زیارتگاه مردم به ویژه زنان این شهر است که آن را «بی مره» یا «بی‌بی مریم» هم می‌نامند.
گنبد این مقبره ابتدایی و از گل و گچ ساخته شده است. مدخل مقبره سوراخی است که به درون یک گودی فرو می‌رود، در درون این گودی مقبره کوچک که روی آن سنگ مکعب شکلی به ابعاد40×30×30 سانتی‌متر نهاده شده است قرار دارد که درازای آن یک متر است. خطوط منقوش بر سنگ کوفی مربوط به قرن هشتم یا نهم هجری است که خواندن آنها بسیار مشکل است، زیرا درون مقبره خیلی تاریک است و قسمت‌های مهمی از سنگ محو شده است.
گنبد امامزاده سلیمان بن علی(ع)
امامزاده سلیمان بن علی(ع) در کنار جاده دیلم و تقریباً در خارج شهر واقع است.بنای امامزاده سلیمان بن علی(ع) یک بنای مستطیل شکل است که گنبد امامزاده و محل قبر در ضلع شرقی بنا ساخته شده است. به سبک معمول، در طرفین گنبد و محل مقبره، یک اتاق بزرگ شبستان مانند و چند اتاق دیگر واقع است که همگی جدید هستند و هیچ‌گونه تزییناتی ندارند. از داخل حیاط، به پای قاعده گنبد به صورت منحنی دیده می‌شود. گنبد دارای یک قاعده مدور، پنج مرتبه پلکانی، یک مرتبه کلاهک بالایی و یک برج انتهایی است.
ارتفاع قاعده گنبد از سطح بام و منتهی الیه پلکان تحتانی تا شروع مرتبه پلکانی نخست 4متر و 75 سانتی‌متر است و ارتفاع مرتبه‌های پلکانی گنبد به تناسب و به ترتیب، از سطح قاعده رو به سروک به تدریج کاسته می‌شود، ولی این کاهش نامحسوس است و ارتفاع پله آخر یک متر و 35 سانتی‌متر است. گنبد سرپوش بر طبقات پلکانی، در قاعده کثیرالاضلاع منظمی است و در نتیجه خود این گنبد به صورت گنبد دوازده ترک جلوه می‌کند. پیروی از رعایت خطوط کثیرالاضلاع قاعده گنبد بر ساختمان سروک انتهایی هم اثر گذاشته و در نتیجه سروک را نیز به صورت میله‌ای دارای شش ترک درآورده است.
به طور کلی سبک ساختمان گنبد جلوه‌ای از معماری قدیمی ساحل خلیج فارس و مشابه گنبد دانیال نبی(ع) در شوش و گنبد امامزاده میرمحمد(ع) در خارک و گنبد شاهزاده شیر مرد واقع در ممسنی و متأثر از سبک معماری معبدسازی هندی است.
آتشکده باباکلو
در 18 کیلومتری گناوه فعلی، بین آبادی‌های «مال خلیفه» و «مال قاید» در کنار درختی پرشاخ و برگ که آن را درخت «لیل» گویند چهار طاقی کهنه‌ای با دو دهنه و پی‌های سنگ و گچ وجود دارد.
به زبان عامیانه به آن «بکلو» گفته می‌شود و معروف است که محل آتشکده قدیمی بوده است.
برج خان (گناوه)
برج خان واقع در شهر بندر ریگ در بخش ریگ از توابع شهرستان بندر گناوه یکی از آثار تاریخی و از نقاط دیدنی استان بوشهر در جنوب ایران است.برج خان بنایی است تاریخی که متعلق به خانعلی حیات داوودی است. تاریخ بنای برج به سال 1777 میلادی برمی‌گردد. سبک معماری این بنا، بیت میلانی است. نمونة این برج در کشورهای حوزة خلیج‌فارس و ساختمان‌های بافت قدیم شهر زیاد وجود دارد. ساختمان دارای دو بخش اندرونی و بیرونی بوده و از نوع حیاط مرکزی است که اتاق‌ها اطراف و حوض در وسط حیاط تعبیه شده‌است.
بنای برج دو طبقه است که در هر طبقه دارای دو اتاق به ابعاد 5×5 است و بین آنها راهرو وجود دارد.
جلو اتاق‌ها طارمه یا بالکن واقع است که با 14 ستون از نمای روبه‌رو نگه داشته شده است. پشت بام دارای سرستون‌هایی با گل میخ گلوله‌ای است که چون نگهبانی به نظر می‌رسند که روبه روی خلیج فارس به مراقبت از برج ایستاده‌اند.
مصالح به کار رفته در ساختمان، سنگ‌های اسفنجی است که شامل فسیل‌ها، مرجان، گوش ماهی و صدف‌های دریایی است.
ملاط به کار رفته ساروج و پوشش ساروج و پوشش سقف از چوب صندل (چندل) نوعی چوب ویژه است که از هندوستان و مومباسا می‌آوردند. تزیینات روی آن حکاکی شده است. همچنین بنا دارای پرده کرکره‌های چوبی از پشت یعنی بیرون اتاق‌هاست. هلال‌های رنگی، زیبایی ویژه ا ی به ساختمان بخشیده‌است و نیز گره چینی‌های زیبای درها و پنجره‌ها و گنجه‌های دیواری جالب توجه‌است. گچبری‌های زیبایی داخل بنا و در سر درها به کار رفته که شکل ویژه‌ای به ساختمان بخشیده است.
قاب چوبی آیینه‌های نصب شده در اتاق‌ها و چوب لباسی و تزیینات چوبی که به شکل دم حیوانات و سر بز کوهی است، بر زیبایی ساختمان افزوده‌است.این برج باقدمتی دویست و سی ساله یکی از جاذبه‌های گردشگری استان بوشهر است.
