زیست بوم
جزئیات کامل فعالیت آتشفشانهای کشور
- زيست بوم
- نمایش از سه شنبه, 14 ارديبهشت 1389 06:11
- بازدید: 3804
مدیر امور زمین شناسی منطقه ای سازمان زمین شناسی جزئیات فعالیت و خطر آتشفشانهای ایران را تشریح کرد و گفت: پیش بینی وقوع آتشفشان امکانپذیر است اما ما در حال حاضر اطلاعات کافی برای پیش بینی فعالیت آتشفشانی در اختیار نداریم.
دکتر جلیل قلمقاش در گفتگو با خبرنگار مهر با بیان اینکه در بخش مخاطرات، آتشفشانهای جوان حائز اهمیت هستند افزود: این آتشفشانها از چند 10 هزار سال گذشته فعال بودند و در حال حاضر نیز به صورت نیمه فعال هستند.
آتشفشانهای مهم کشور
وی دماوند، بزمان، تفتان، سبلان و سهند را از جمله آتشفشانهای نیمه خاموش و مهم کشور نام برد و گفت: آتشفشان دماوند به دلیل نزدیکی به تهران، تفتان و بزمان به دلیل قرار گرفتن در قسمتهای جنوب شرق و جنوب غرب شهرستان پر جمعیت زاهدان و سبلان و سهند به دلیل نزدیکی آنها به مشکین شهر و تبریز حائز اهمیت هستند. از میان این پنج کوه آتشفشانی به جز سهند که در سالهای اخیر نشانه ای از فعالیت در آن دیده نشده است سایر آتشفشانها به دلیل خروج دائمی گاز و بخار از دهانه و وجود چشمه های آب گرم "احتمال" فعالیت مجدد آنها وجود دارد.
احتمال فعالیت مجدد آتشفشانهای کشور
مدیر امور زمین شناسی منطقه ای سازمان زمین شناسی احتمال فعالیت مجدد این آتشفشانها را در گرو پایش و مونیتورینگ دائمی رفتار آتشفشانها دانست و ادامه داد: در سالهای گذشته بحث فعالیت مجدد دماوند مطرح شد ولی نه کسانی که ادعا می کردند دماوند فعالیت مجدد خود را از سر گرفته و نه کسانی که می گفتند این آتشفشان فعال نیست اطلاع دقیق یا کاملی از وضعیت کنونی و این کوه در دست نداشتند و بیشتر بر اساس حدس و گمان اظهار نظر کردند.
فعالیتهای آتشفشانی همراه با پدیده های دیگر است
وی با تاکید بر اینکه فعالیتهای آتشفشانی همراه با پدیده های دیگر است به مهر گفت: سازمان زمین شناسی گامهای اولیه برای پیمایش این چهار آتشفشان نیمه فعال برداشته است. این اقدامات شامل تهیه نقشه های زمین شناسی کوه های آتشفشانی و پایش دائمی پدیده های اطراف این آتشفشانها شامل اندازه گیری دما و ترکیب چشمه های آب گرم دامنه آنها می شود.
نصب دستگاههای لرزه نگاری در اطراف آتشفشانها
قلمقاش، پایش دائمی فعالیتهای لرزه ای اطراف این کوهها را از دیگر برنامه های این سازمان نام برد و خاطرنشان کرد: برای بررسی فعالیتهای لرزه ای آتشفشانها دستگاههای لرزه نگاری در اطراف آتشفشانها نصب می شود تا فعالیت های لرزه ای آنها ثبت شود. علاه بر این زمانی که آتشفشانی شروع به فعالیت می کند، ماگما از سمت پایین به سمت بخش مرکزی حرکت می کند که دراین صورت دامنه آن متورم می شود. این پدیده با چشم قابل دیدن نیست و با استفاده از دستگاهها ویژه قابل اندازه گیری است که در طرح پایش سازمان نصب این دستگاه ها برای بررسی تغییرات ارتفاع دامنه در دستور کار قرار گرفته است.
آغاز پایش چهار آتشفشان تفتان، بزمان، دماوند و سبلان
وی ادامه داد: اقدامات لازم برای پایش چهار آتشفشان تفتان، بزمان، دماوند و سبلان آغاز شده است و در حال حاضر نقشه های زمین شناسی تفتان، دماوند و سبلان تهیه شده است و در سال جاری نیز نسبت به تهیه نقشه زمین شناسی بزمان اقدام شده است.
به گفته قلمقاش، طرح پایش به زودی طرح کامل آن اجرایی می شود.
مدیر امور زمین شناسی منطقه ای سازمان زمین شناسی با اشاره به وضعیت کشور مونیتورینگ آتشفشان های کشور به مهر گفت: فعالیت آتشفشانها همواره با زلزله همراه است از این رو در حال حاضر ایستگاه های لرزه سنجی برای زلزله داریم ولی دستگاه لرزه سنجی برای بررسی فعالیتهای لرزه ای آتشفشانها که باید در اطراف آتشفشانها نصب شود، وجود ندارد.
فعالیت آتشفشان با زلزله همراه است ولی هر زلزله ای نشانه فعالیت آتشفشانی نیست
وی با تاکید بر اینکه فعالیت آتشفشان با زلزله همراه است ولی هر زلزله ای نشانه فعالیت آتشفشانی نیست اضافه کرد: از این رو لازم است در اطراف این آتشفشانها دستگاه های لرزه نگاری نصب شود تا در صورت مشاهده فعالیت لرزه ای جدید با تطببق پدیده های دیگر مانند دما و ترکیب چشمه های آبگرم، دما و ترکیب گازهای خروجی از دهانه آتشفشان، تغییر ارتفاع و شیب دامنه احتمال فوران مجدد آتشفشان بررسی شود.
امکان پذیر بودن پیش بینی وقوع آتشفشان
قلمقاش در پاسخ به این سئوال که آیا وقوع آتشفشان قابل پیش بینی است یا خیر به مهر پاسخ داد: با مطالعه دقیق تاریخچه فعالیت آتشفشان و مراقبت همیشگی آن می توان در مورد نوع و زمان فعالیت آنها را تا اندازه ای پیش بینی کرد.
وی به تاریخچه فعالیت آتشفشانی دماوند اشاره کرد و یادآور شد: قدیمی ترین فعالیت این آتشفشان از دو میلیون تا 800 هزار سال پیش رخ داده است. این آتشفشان در 600 هزار، 100هزار، 65 هزار، 25 هزار و 7 هزار سال قبل فعالیت آتشفشانی داشته است. مخروط کنونی این آتشفشان در نتیجه خروج و انباشت خاکسترهای آتشفشانی و مواد مذاب در اثر فوران های انفجاری و غیر انفجاری شکل گرفته است.
این زمین شناس ادامه داد: این توالی برای زمین شناسان معنای خاصی دارد. با استفاده از این اطلاعات علاوه بر تعیین احتمال فعالیت آتشفشان می توانیم نوع فعالیت آتشفشانی آن را نیز تخمین بزنیم.
وی با تاکید بر اینکه تفتان و بزمان همانند دماوند از نوع "استرا ولکانو" (تناوبی همراه با فوران های پرتابی و انفجاری) است، اظهار داشت: احتمال پیش بینی فعالیت مجدد این آتشفشانهای خاموش وجود دارد به شرط آنکه رفتار آنها را به طور مرتب پایش کنیم. این در حالی است که در حال حاضر اطلاعات لازم و کافی برای پیش بینی فوران آنها را در اختیار نداریم.
قلمقاش با بیان اینکه معمولا فعالیت مجدد آتشفشانهای خاموش و نیمه فعال با انفجارهای شدید همراه است توضیح داد: فعالیت مجدد این نوع آتشفشانها به دلیل مسدود بودن مجرای عبور گاز و ماگما با انفجارهای شدید آغاز می شود. برای مثال شروع فعالیت آتشفشان "سنت هلن" در ایالات متحده در سال 1980 با کنده شدن یکباره دهانه آتشفشان و فورانهای انفجاری بسیار شدید همراه بود.
وضعیت کنونی دماوند و سه آتشفشان فعال دیگر
مدیر امور زمین شناسی منطقه ای سازمان زمین شناسی با اشاره به وضعیت کنونی دماوند با اشاره به وجود چشمه های آب گرم و خروج گاز و بخار از دهانه آن به مهر گفت: وجود این علائم نشان می دهد که آتشفشان دماوند فعال است که با توجه به هزینه هایی که فعال شدن آتشفشان "ایجاف جالاجوکول" بر ایسلند تحمیل کرد بهتر است سرمایه گذاری در بخش پایش آتشفشانها انجام شود.
وی با بیان اینکه این سرمایه گذاری باید برای مطالعه و پایش چهار آتشفشان دیگر نیز صورت گیرد ادامه داد: در طی این سرمایه گذاریها مراکز پایش در اطراف پنج آتشفشان ایجاد شود تا رفتار آنها را به طور منظم و دقیق مورد ارزیابی و بررسی قرار گیرد.
خسارات احتمالی فعال شدن آتشفشان دماوند
قلمقاش همچنین به خسارات احتمالی وقوع آتشفشان در دماوند اشاره کرد و به مهر گفت: در صورت فعال شدن آتشفشان دماوند، احتمال خروج خاکستر و بیرون ریختن مذاب از دهانه آن وجود دارد. جهت حرکت خاکستر و غبارهای آتشفشانی و مذاب نیز بر اساس جهت باد است و از آنجا که در منطقه تهران باد از غرب به شرق می وزد مذاب نیز در جهت شرق حرکت خواهد کرد.
قلمقاش به لزوم تهیه نقشه های پهنه بندی خطر در اطراف کوه های آتشفشانی در کشور اشاره کرد و در این باره گفت: این نقشه ها با در نظر گرفتن نوع آتشفشان و ارزیابی عوامل موثر در حرکت و انباشت مواد آتشفشانی، یخچال های موجود پیرامون آن، مناطق اطراف آتشفشان را از نظر نوع و میزان خطرات احتمالی آتشفشان طبقه بندی می کند.
تلاش برای سن سنجی آتشفشانهای کشور
مدیر امور زمین شناسی منطقه ای سازمان زمین شناسی با بیان اینکه بیشتر مطالعات انجام شده بر روی آتشفشانها در زمینه منشا، ترکیب و نوع فعالیت های آنها بوده است به مهر گفت: مطالعه در زمینه فواصل زمانی فعالیت آتشفشانها می تواند ما را در پیش بینی احتمال وقوع آتشفشان یاری کند. این مطالعات بر روی دماوند تا اندازه ای انجام شده است.
قلمقاش خاطرنشان کرد: برنامه ای در زمینه بررسی سن فعالیتهای آتشفشانی تعریف شده است که بر اساس آن با استفاده از روش های نوین سن سنجی رادیومتری اقدام به تعیین سنگها و در نتیجه سن فعالیت آتشفشانها شده است.
وی با بیان اینکه انجام این روشهای دقیق سن سنجی در کشور مقدور نیست گفت: سن سنجی مواد آتشفشانی تفتان و سبلان با همکاری محققان خارجی در دست انجام است.
----------------------------------
مصاحبه : مریم رضایی
مصاحبه : مریم رضایی
