زیست بوم
توسعه با متد تخريب
- زيست بوم
- نمایش از یکشنبه, 15 فروردين 1389 10:33
- بازدید: 2746
بر گرفته از روزنامه همشهری - سارا طالبي‌زاده
كارشناسان مي‌گويند سدها عامل توسعه و گسترش گردشگري به شمار مي‌آيند و قطعا ساخت يك سد، ايجاد يك فرصت گردشگري تازه است.
اما نكته‌اي كه در اين زمينه از چشم آنان دور مانده است، تاريخ و يا ميراثي است كه با آبگيري سدها، به خواب ابدي فرو مي‌رود!
متأسفانه در سال‌هاي اخير به‌دليل عملكرد متوليان ميراث فرهنگي، آثار تاريخي در طرح‌هاي سدسازي به راحتي از ميان رفته اند، اجراي طرح كارون 3 يكي از اين موارد بود كه بسياري از آثار باستاني ايذه با آن به زير آب رفت.
اين اتفاق در سدهاي ديگر نيز در شرف وقوع است، برخي ميراث تاريخي را از بين مي‌برند و گروهي ديگر ميراث طبيعي را بر باد مي‌دهند و اين چرخه تخريب ظاهرا همچنان ادامه دارد چرا كه به گفته رئيس پژوهشكده باستان‌شناسي سازمان ميراث فرهنگي، بيش از200 سد در كشور در حال ساخت است.
قرباني فرصت هاي شغلي
سه‌شنبه 22 دي 1388 گروهي از فعالان ميراث فرهنگي خبر از اتفاقي ديگر در زمينه ميراث تاريخي دادند: «سد تاريخي جره رامهرمز در آستانه غرق شدن است!»
برخي از كارشناسان ميراث فرهنگي و آثار باستاني معتقدند با وجود اعلام مجري سد جره كه از ايجاد 4هزار فرصت شغلي در بخش كشاورزي، گردشگري و صنايع جانبي به واسطه بهره‌برداري از اين سد سخن به ميان آورده با آبگيري آن، ده‌ها محوطه تاريخي از جمله يك سد مربوط به دوره ساساني موسوم به جره، چند گور دخمه (گور بري)، خانه‌هاي متعلق به دوره اسلامي، قنات و كاريزهاي پشت سد به زيرآب مي‌رود
و تا كنون ده‌ها تپه باستاني از جمله تپه هاي زيره زرد، پا گچي، مولوچه، محوطه شاه جنيد، محوطه عباس علي، تپه گوراب، تپه قزو و... براي ايجاد تاسيسات جانبي و كانال‌هاي پايين دست اين سد تخريب شده‌اند.
پيامد سدسازي
«بي‌توجهي به ملاحظات زيست محيطي، خسارات جبران‌ناپذيري به محيط زيست و ميراث طبيعي كشور وارد ساخته است.» اين مضموني است كه تقريباً در تمام گفت‌وگوهاي كارشناسان محيط زيست به شكل‌هاي مختلف مطرح مي‌شود. به‌ويژه وقتي پاي طرح‌هاي عمراني نظير ساخت جاده، انتقال شبكه نيرو، نفت، گاز و مخابرات درميان باشد، بارها بر اين نكته تاكيد مي‌شود كه آنچه در كشور ما جايي ندارد ارزيابي زيست‌محيطي است.
سدسازي نيز از جمله طرح‌هايي است كه همواره با تخريب و تهديد محيط زيست توأم بوده است. كارشناسان، خشك شدن تالاب‌ها و به‌تبع آن جابه‌جايي جمعيتي و تاثير بر لانه‌گزيني پرندگان، فرسايش خاك و تخريب زيست‌بوم‌‌هاي حاشيه رودخانه‌ها را از بارزترين اثرات سدسازي بي‌رويه در كشور مي‌دانند.
دكتر بصيري، عضو هيات علمي دانشگاه صنعتي اصفهان در گفت‌وگويي با ميراث خبر اعلام كرده بود كه سد زدن موجب زير آب رفتن اراضي و در نتيجه جابه‌جايي جمعيت مي‌شود. البته در اين ميان، تخريب زيستگاه‌ها هم اتفاقي ناميمون است كه در پس‌لرزه‌هاي اجراي طرح هاي سدسازي به‌وقوع مي‌پيوندد، به‌طوري كه 90 در صد زيست‌بوم ايران قرباني سدسازي غيراصولي شده است.
قربانيان در صف
كارشناسان معتقدند بي‌توجهي به شرايط زيست‌محيطي در زمان اجراي طرح هاي سدسازي در همان قدم نخست 80 تا 90 درصد زيست‌بوم منطقه را به كلي نابود كندو به يك فاجعه زيست‌محيطي تبديل مي‌شود.
«اسماعيل كهرم»، كارشناس ارزيابي زيست‌محيطي در اين باره مي‌گويد: «در طرح‌هاي سدسازي بايد از همان ابتداي اجراي طرح و پيش از مراحل اجرايي، ارزيابي‌هاي دقيق زيست‌محيطي انجام و در اين ارزيابي‌ها همه پيامدهاي مثبت و منفي در نظر گرفته شود، به‌گونه‌اي كه طرحي كه مورد تاييد قرار مي‌گيرد كمترين لطمه را به زيست‌بوم وارد كند.»
تخريب زمين‌هاي دشت عقيلي
«صدها كاميون به‌صورت شبانه‌روزي خاك مرغوب اين اراضي و شن، ماسه و سنگ هاي كف رودخانه را بار مي‌زنند و در مناطق ديگر تخليه مي‌كنند تا سد «گتوند عليا» براي آبگيري سال آينده آماده شود.»
اين خبري است كه 28 بهمن‌ماه از سوي دبير انجمن دوستداران ميراث فرهنگي خوزستان به پايگاه خبري فضاي سبز و محيط زيست ايران (سبزپرس) رسيد.مجتبي گهستوني در اين باره گفت: تخريب محيط زيست دشت عقيلي در حالي صورت مي‌گيرد كه براساس گفته مسئولان سد گتوند، راندمان خاك‌ريزي در دي‌ماه سال جاري نسبت به ماه‌هاي مشابه در سال گذشته ۴ برابر شده و ركورد بي‌نظيري در اين زمينه دركشور به ثبت رسيده است!
او ادامه داد: براي احداث سد گتوند عليا كه به‌عنوان بلندترين سد خاكي كشور در دست ساخت است، ۳۱ ميليون مترمكعب خاك ريزي پيش‌بيني شده است، به همين علت از 500 هكتار اراضي حاصلخيز دشت عقيلي به عمق بيش از 5 متر گودبرداري شده تا خاك رس براي ساخت اين سد ـ كه قرار است در سال ۱۳۸۹ آبگيري شود ـ مورد استفاده قرارگيرد.
او اضافه كرد: ريشه‌كني صدها اصله درخت، از بين رفتن ۵۰۰ هكتار از اراضي كشاورزي، جلوگيري از كشت صدها تن محصول صيفي همچون هندوانه، گوجه، خيار، پياز و... در طول سال، ايجاد ناهمگوني منظري در دشت عقيلي، بيكار كردن ده‌ها نفر و پيامدهاي مخرب ديگر نتيجه گودبرداري از اراضي دشت حاصلخيز عقيلي است.
اين فعال ميراث فرهنگي ادامه داد: در اين گودبرداري ۵۰۰ هكتاري كه در چند منطقه صورت گرفته تنها تعداد اندكي از درختان حفظ شده است.
همشهری استانها
