ایران‌بوم

احداث ساختمان کتابخانه مرکزی یزد که خارج از ضوابط ساخت و ساز بافت تاریخی ساخته شده بود بعد از 13 سال توقف دوباره از سر گرفته شد. این در حالی است که ارتفاع این ساختمان تهدیدی برای ثبت بافت تاریخی یزد در فهرست آثار جهانی یونسکو است.
به گزارش خبرگزاری مهر، بافتهای تاریخی برخی شهرها و روستاهای ایران به دلیل وِیژگیها و برجستگیهای معماری گزینه هایی مناسبی برای درج در فهرست آثار جهانی یونسکو هستند که در صورت فرصت سنجی متولیان می توان از آنها برای جهانی کردن تاریخ و فرهنگ کهن ایرانی بهره برد. آنگونه که فهرست آثار ثبت شده ملی نیز نشان می دهد بافت تاریخی 743 هکتاری یزد عنوانهای مهمی را در پرونده خود دارد که از آن جمله می توان به "بزرگترین بافت خشتی دنیا"، "اولین شهر خشت خام جهان" و "دست نخورده ترین بافت تاریخی کشور" اشاره کرد، بی شک داشتن همین ویژگیها موجب شد بافت تاریخی یزد با شماره 15000 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت برسد. با وجود همه اهمیتی که بافت تاریخی این استان دارد برخی سهل انگاریها نه از سوی مردم بلکه از سوی سازمانها و نهادهایی که خود باید متولی حفظ و پاسداشت این آثار باشند باعت می شود این گنجینه های ارزشمند در معرض انواع تهدیدات قرار گیرند که ساخت کتابخانه مرکزی شهر یزد یکی از همین موارد سهل انگاری است.

برگرفته از خبرگزاری مهر

14سال پیش طرح ایجاد کتابخانه مرکزی واقع در بلوار بسیج شهر یزد مطرح شد. همزمان با پیشرفت فیزیکی 20 درصدی ساخت کتابخانه طی توافقی بین اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی و سازمان مسکن و شهرسازی ادامه ساخت این کتابخانه به سازمان مسکن و شهرسازی استان یزد واگذار شد.

کتابخانه روز به روز قد کشید تا اینکه قدش از بافت تاریخی یزد بیشتر شد. این در حالی بود که سازمان میراث فرهنگی در واکنشی دیرهنگام خواستار کاسته شدن 9 متر از ارتفاع ساختمان کتابخانه مرکزی یزد شد که در نهایت و به دنبال جلسات متعدد مسئولان این استان در نشستی تصویب کردند این کتابخانه با 9 متر ارتفاع تکمیل شود.

اکنون بعد از همه این مناقشات و برخلاف مصوبه مسئولان کشوری و استانی چند روز پیش دوباره ساخت طبقات اضافه این کتابخانه توسط اداره مسکن و شهرسازی بدون هیچ تعدیل و تغییری شروع شده است.

چرا در زمان طراحی نقشه به ارتفاع کتابخانه یزد توجهی نشد

داوود دانشگر، مدیر امور اجرایی ساختمانها و تاسیسات دولتی اداره مسکن و شهرسازی در استان یزد، در این باره به خبرنگار مهر گفت: این طرح سال 74 با سرمایه اداره ارشاد استان یزد و با ارتفاع 18متر تهیه شد. دو، سه سال پیش همه به این فکر رسیدند که ارتفاع کتابخانه زیاد است. متاسفانه در زمان تهیه این طرح، آقایان یادشان نبود این کتابخانه قرار است در چه ارتفاعی ساخته شود تا در همان زمان نظر بدهند و امروز پول بیت المال به هدر نرود. به هر حال بعد از مناقشات بر سر تعدیل ارتفاع کتابخانه، پروژه متوقف ماند و در مهرماه سال 88 به میراث فرهنگی تحویل داده شد تا تصمیمات لازم را اتخاذ کند. اما در این مدت میراث فرهنگی نه تنها کاری نکرد بلکه چهار ماه بعد در شورای برنامه ریزی استان، این پروژه را به اداره مسکن و شهرسازی تحویل داد.

توجیهات اداره مسکن و شهرسازی قابل قبول نیست

یک کارشناس معماری نیز در واکنش به گفته های این مسئول در اداره مسکن و شهرسازی به خبرنگار مهر گفت: چنین توجیهی از سوی اداره مسکن و شهرسازی دقیقا توجیه مسئولان پروژه برج جهان نماست. همان زمان هم می گفتند که برج جهان نما قابی برای دید میدان است. در حالی که یکی از شرایط ساخت و ساز محدوده های تاریخی، رعایت ارتفاع است. ضوابط ارتفاعی که رعایت می شود تا ارتفاع 8 متر بر خیابان اصلی و در عمق بافت پنج و نیم متر است در حالی که ساختمان کتابخانه یزد دو برابر ضوابط ساخت و ساز در بافتهای تاریخی است.

به گفته وی سیما و منظر بافت تاریخی برای ثبت در آثار جهانی بسیار مهم است و وجود این کتابخانه سیمای آسمانی بافت را برهم می زند.

مسئولان پاسخ روشنی نمی دهند

علی یزدانی راد، عضو هیئت مدیره انجمن دوستداران و حافظان خشت خام به خبرنگار مهر می گوید: بافت قدیم یزد در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده و مسئولان و مردم استان در تلاش برای ثبت این بافت در فهرست آثار جهانی هستند. اما وجود ساختمان کلانتری یزد و حالا کتابخانه مرکزی باعث شده تا دیگر این بافت شرایط قرار گرفتن در فهرست آثار جهانی را نداشته باشد.

عضو هیئت مدیره انجمن دوستداران و حافظان خشت خام توضیح داد: مسئولان استانی تا کنون برای روشن شدن افکار عمومی به ویژه دوستداران آثار تاریخی پاسخی ارائه نکرده اند به طوری که همچنان ساخت و ساز ادامه دارد و سازمان میراث فرهنگی استان نیز تلاشی در این زمینه نکرده است.

یزدانی راد با تاکید بر اینکه این کتابخانه حکم برج جهان نمای میدان نقش جهان را دارد، افزود: سرپرست سازمان میراث فرهنگی یزد در حال حاضر فرماندار این استان نیز شده است. انتظار داشتیم این موضوع با جدیت بیشتری پیگیری شود اما متاسفانه یگان حفاطت میراث فرهنگی در خصوص ساخت و ساز این ساختمان پیگیری مسئولانه ای نداشته است.

وجود ساختمان کتابخانه دید بافت تاریخی یزد را بر هم نمی زند

این در حالی است که مدیر امور اجرایی ساختمانها و تاسیسات دولتی اداره مسکن و شهرسازی استان یزد همچنان بر این نکته که وجود ساختمان کتابخانه دید بافت تاریخی یزد را بر هم نمی زند اصرار دارد و می گوید: چون طراح این کتابخانه خود از معماران برجسته استان است اگر این کتابخانه ساخته شود قابی برای تصویر بافت تاریخی یزد و بادگیرهایش خواهد شد.

توقف ساخت طبقات فوقانی

داوود دانشگر در واکنش به نگرانیهای پیش آمده درباره بافت تاریخی یزد اظهار داشت: اداره مسکن و شهرسازی طبق دستور جلسه معاونان استانداری متعهد شده ساختمان این کتابخانه را بر اساس محدوده مورد نظر میراث فرهنگی کامل کند و به طبقاتی که مورد بحث دوستداران میراث فرهنگی است کاری نداشته باشد.

وی افزود: قرار شده اداره مسکن و شهرسازی، با فرض نبود طبقه فوقانی که سطح مورد نظر میراث فرهنگی است نسبت به تکمیل سایر طبقات و به بهره برداری رساندن آنها در حداقل زمان اقدام کند ضمن اینکه اداره مسکن و شهرسازی منتظر دریافت نامه ای از سوی یکی از مسئولان استانی و یا وزارتخانه است و تا زمانی که این نامه به دستمان نرسد کارهای اجرایی طبقات بالاتر در بلاتکلیفی می ماند.

بافتهای تاریخی شانس برتر ایران برای ثبت جهانی

بافتهای تاریخی برخی شهرها و روستاهای ایران به دلیل وِیژگیها و برجستگیهای معماری گزینه هایی مناسبی برای درج در فهرست آثار جهانی یونسکو هستند که در صورت فرصت سنجی متولیان می توان از آنها برای جهانی کردن تاریخ و فرهنگ کهن ایرانی بهره برد.

محمدحسین خادم زاده از کارشناسان میراث فرهنگی در گفتگو با خبرنگار مهر بافتهای تاریخی را از جمله اصلی ترین گزینه های درخور ثبت در فهرست آثار جهانی می داند. وی در این رابطه معتقد است: معماری ایرانی به دلیل داشتن ویژگیهای قابل توجهی به عنوان نمونه مناسب شهرسازی قابلیت اضافه شدن به این لیست را دارد.

خادم زاده در این بین بخت بافت تاریخی یزد به دلیل سالم ماندن را بیش از بافت تاریخی دیگر شهرها از جمله اصفهان و شیراز می داند و می افزاید: بافت تاریخی شهری مانند اصفهان در سالهای اخیر دچار تغییرات و تخریبهای فراوانی شده است اما این مسئله در مورد یزد به دلیل مراقبتهای صورت گرفته کمتر رخ داده است.

ضرورت فرصت طلبی متولیان برای اضافه کردن بافتهای تاریخی به فهرست یونسکو

هر چند هنوز هم آنگونه که بایسته است از برخی آثار ثبت شده ایرانی در فهرست جهانی محافظت نمی شود اما بی تردید ثبت یک اثر در این فهرست نشانه ای از بخت بلند آن اثر خواهد بود چه آنکه توجه مجامع و گردشگران جهانی، مراقبت از عدم وارد آمدن آسیب به اثر و اختصاص اعتبارات و بودجه های ویژه تنها برخی از مواهب اختصاص یافته به آن خواهد بود.

اگر چه بارها و بارها از تهیه پرونده ای کامل و جامع برای ثبت جهانی بافت تاریخی یزد صحبت به میان آمده و معاونت میراث فرهنگی به عنوان متولی ثبت جهانی نیز مدعی قرار دادن موضوع ثبت آثار تاریخی شاخص در صدر فعالیتهای خود شده است، اما هنوز هم در این باره به شکلی که درخور باشد اقدامی انجام نگرفته است.

بر اساس قوانین ثبت اثر در فهرست آثار تاریخی، هر کشوری در هر چهار سال یکبار می تواند بافتی تاریخی را برای ثبت در این فهرست نامزد کند، از آنجایی که کشور ما تا کنون از این موقعیت کوچکترین استفاده ای نکرده است، می بایست متولیان امور از چنین فرصتی که دیر به دیر به دست می آید نهایت بهره را برای اضافه کردن یکی از بافتهای تاریخی کشور به فهرست یونسکو ببرند.

....................................

عکس از علی سریزدی