یادمان

تاریخ یزد زیر چرخ‌های غول آهنی

لودر را بزرگ‌تر انتخاب کردند تا زودتر به نتیجه برسند و حالا در زمین‌های بایر محله‌ی میرقطب در بافت تاریخی یزد و در همجواری مسجد بزرگ «ملااسماعیل» که از قضا آن‌هم در حواشی جنوبی «امامزاده جعفر» یزد است، جولان می‌دهد.

آن هم برای بافت تاریخی‌ای که تا امروز معتقد بودند یکپارچه‌ترین بافت تاریخی کشور است، بافتی که با برنامه‌ریزی‌های مدیریت شهری، ایجاد پارکینگ‌ها و توسعه‌هایی که هرکدام از دستگاه‌های مختلف یزد در این محدوده‌ تاریخی طرح‌ریزی می‌کنند در حال خالی شدن از تاریخ و فرهنگ است.

به گزارش خبرنگار میراث فرهنگی ایسنا، یک ماه پیش بود که تهدیدی دوباره، بافت تاریخی نخستین شهر خشتی و دومین شهر تاریخی دنیا را نشانه رفت، تهدیدی که سرنخ‌ تحقیقات‌اش به خرداد سال 92 می‌رسید، تهدیدی دقیقا برای وسط بافت تاریخی یزد که در آن زمان با نام «طرح توسعه امامزاده جعفر یزد» بود و حالا با نام توسعه‌ «فضای اطراف مسجد ملااسماعیل یزد» و البته به نظر می‌رسد باز هم به نفع طرح توسعه «امامزاده جعفر» باشد.

البته جزئیات جدید این طرح را محمد مهدی شرافت، مدیرکل میراث فرهنگی استان یزد بیش از یک ماه پیش و به دنبال تخریب چند لکه‌ تاریخی در محدوده‌ مسجد ملااسماعیل بیان کرد. وی در آن زمان به خبرنگار ایسنا گفت: «در شورای فنی اداره‌کل میراث فرهنگی و گردشگری استان یزد طرح‌اش را بررسی کرده‌اند تا بخشی از بافت تاریخی اولین شهر خشتی و دومین شهر تاریخی جهان که ارزش چندانی ندارد را برای توسعه‌ فضای کنار مسجد "ملا اسماعیل" و چند متری امامزاده "جعفر" تخریب کنند.»

او ادامه داد: با توجه به کمبود فضا برای برگزاری برخی مراسم‌ها در مسجد «ملااسماعیل» و در نظر گرفتن این اولویت که میراث‌فرهنگی تمایل دارد برای حضور بیشتر مردم در بافت این نوع برنامه‌های مذهبی همچنان در همین فضا باشد، دو گزینه داریم؛ یا این‌که امکانات مورد نیاز این مکان را تامین کنیم یا محل برگزاری این مراسم‌ها از بافت تاریخی یزد خارج شود که این بحث قطعا در اولویت ما نیست.

 
تخریب در بافت تاریخی یزد

او با بیان این‌که اداره کل میراث فرهنگی استان یزد تلاش خود را می‌کند تا نیازهای ضروری برای برگزاری مراسم‌های مسجد «ملااسماعیل» را برطرف کند تا یک اتصال در داخل بافت ایجاد شود، توضیح داد: «از سوی دفتر امام جمعه طرحی تهیه و به دفتر شورای فنی میراث فرهنگی استان فرستادند که بررسی و تصویب شد.»

البته شرافت به این نکته هم تاکید کرده بود که «در حد ضرورت اجازه‌ی نوسازی به بناهای قرار گرفته در بافت تاریخی را داده‌ایم، اما ما دقیقا اصرار داریم که هر اقدامی در این محدوده براساس الگوها یعنی ارتفاع، نما و فضاهای پر و خالی محدوده انجام شود.»

اما محمدحسن طالبیان، معاون میراث فرهنگی سازمان میراث فرهنگی و گردشگری اواسط آبان ماه در بازدیدی که از بافت تاریخی یزد داشت، درباره این طرح به خبرنگار ایسنا گفت: «هر طرحی برای بافت تاریخی یزد، قبل از اجرایی شدن باید در شورای فنی سازمان میراث فرهنگی و گردشگری به تصویب برسد.»

او حتی به این نکته اشاره کرد: «پرونده‌ی تخریب‌های قبلی در پروژه‌ی توسعه‌ی امامزاده جعفر یزد در دادگاه در حال بررسی است و به زودی به نتیجه می‌رسد.»

اما بار دیگر خبر رسید که بولدوزر به قلب بافت تاریخی یزد وارد شده و چند خانه را با هم تخریب کرده است.

امیر ترقی‌نژاد، دوستدار میراث فرهنگی یزد با اعلام این خبر به خبرنگار ایسنا گفت: از دو روز گذشته بولدوزر دقیقا در قلب تپنده‌ی بافت تاریخی یزد است، یعنی جایی که بیشتر خانه‌های تاریخی، بادگیرها و عناصر تاریخی بافت قدیمی یزد است.

او با بیان این نکته که در نزدیکی مسجد «ملااسماعیل یزد» و پشت درهای فلزی و به صورت مخفیانه حجم بالایی از بدنه و بافت تاریخی را خالی کرده‌اند، ادامه داد: نمی‌توان تعداد دقیق خانه‌های تخریب شده را تخمین زد، چون همه را تا انجام تخریب کامل محصور کرده بودند.

وی با اشاره به اقداماتی که در طول چند سال گذشته برای تهیه‌ پرونده و ثبت جهانی بافت تاریخی یزد انجام شده است، افزود: متاسفانه در تصویر کنونی، این بافت به طور کامل از هم گسسته است و دیگر نمی‌توان این بافت را به هم پیوسته دانست.

وی مسجد ملااسماعیل، میدان خان، بازار پنجعلی و حسینیه میرقطب را از جمله بناهای مهم و ارزشمند قرار گرفته در این محدوده که در حال حاضر بخش زیادی از آن تخریب شده است، دانست و افزود: این منطقه یکی از محل‌های پرتردد گردشگران است. در واقع می‌توان این منطقه را قلب حضور گردشگران هم خواند.

تخریب بافت تاریخی یزد

به گزارش ایسنا، از یک سو هر کدام از مسئولان و مدیران مربوط و نامربوط که از این بافت دیدن می‌کنند، با هر گاه بحث درباره‌ی حفاظت، از بافت‌های تاریخی و به خصوص یزد به عنوان شهر خشتی دنیا مطرح می‌شود، همگی شعار لزوم حفاظت و ثبت جهامی می‌دهند؛ از سوی دیگر، دستگاه‌های مدیریت شهری و مربوط به آن، به راحتی مجوز تخریب صادر می‌کنند و خانه‌ی بولدوزرها میانه‌ی بافت می‌شود. برای طرح‌هایی که مشخص نیست کجا و کی تصویب و صادر می‌شوند؟

هرچند به نظر می‌رسد پیشقدم شدن میراث‌فرهنگی استان یزد از یک سو به جلب اعتماد مدیریت شهری یزد کمک می‌کند و از سوی دیگر اقدامی پیشگیرانه برای هر نوع تخریب غیرقابل جبران در محدوده است، اما در این میان بحث «ثبت جهانی» این بافت تاریخی که سال‌هاست تلاش برای برطرف کردن مشکلات آن ادامه دارد و یکی از کاندیداهای معرفی به یونسکو برای ثبت جهانی در سال 2017 است، نادیده گرفته شده است.

کاملا مشخص است که انجام این اقدامات باعث از بین رفتن یکپارچگی بافت و زحمت‌هایی که در طول این سال‌ها برای جهانی شدن این شهر کشیده است، را از بین می‌برد.

از یک سو مسئولان میراث فرهنگی دائما از وجود خلاء در قوانین میراث فرهنگی سخن می‌گویند،‌ اما به نظر می‌رسد حتی هنوز نسبت به عملی کردن قوانین موجود در این زمینه در مقابل تخریب‌گران ابا دارند!

بر اساس ماده 558 قانون مجازات اسلامی در رابطه با تخریب اموال تاریخی‌- فرهنگی، «هرکس به تمام یا قسمتی از ابنیه، اماکن، محوطه‌ها و مجموعه‌های فرهنگی- تاریخی یا مذهبی که در فهرست آثار ملی ‌ایران به ثبت رسیده است... یا تزئینات، ملحقات، تاسیسات، اشیاء و لوازم و خطوط و نقوش منصوب یا موجود در اماکن مذکور که‌ مستقلا نیز واجد حیثیت فرهنگی- تاریخی یا مذهبی باشد، خرابی‌ وارد آورد، علاوه بر جبران خسارات وارده، به حبس از یک الی 10 سال محکوم می‌شود.»

حالا که بخشی از یک بافت تاریخی را تخریب کرده‌اند، تکلیف چیست؟ اتفاقی که سال‌هاست در بافت‌های تاریخی رخ می‌دهد اما هنوز برای آن برنامه‌ریزی انجام نشده است.

• < قبلی
• بعدی >