صنایع دستی
مرگ صنایع دستی ماسوله
- صنايع دستي
- نمایش از یکشنبه, 24 مرداد 1389 08:34
- بازدید: 4818
خبرگزاری میراث فرهنگی ـ گروه میراث فرهنگی ـ آهنگری، چموش‌دوزی، چلنگری، تفنگ‌سازی، چاقوسازی، نجاری، شیشه‌گری، مسگری، روی‌گری و ... از صنایع دستی ماسوله هستند که دچار مرگ تدریجی شدند و حتی دیگر از استادکاران برخی از آنها خبری نیست. گفته می‌شود روزگاری بازار ماسوله پر از تولیدکنندگان صنایع دستی بود که امروز به فروشگاه‌های فروش لوازم زیورآلات چینی تبدیل شده است.
به گزارش CHN تاریخ ماسوله تنها به معماری و شهرسازی آن خلاصه نمی‌شود. روزگاری صنایع‌دستی این شهر مهمترین عامل ورود مسافر به ماسوله بود. مسافری که نه برای دیدن معماری و جاذبه‌های دیدنی شهر که برای خرید از بازار و تهیه مایحتاج کار خود به ماسوله می‌آمد.
می‌گویند روزگاری بازار ماسوله پر از تولیدکنندگان صنایع دستی و شیرینی‌پزهای سنتی بود. دنگ و دونگ آهنگرها و صدای پتک دباغ‌ها و چرم‌دوزها و ضربه‌های مسگر‌ها و روی‌گرها یک آن قطع نمی‌شد و از صبح اول وقت تولید در بازار ماسوله آغاز می‌شد. اما امروز تقریبا تمام آن تولیدی‌هایی که هر مسافر را به شهر ماسوله می‌کشاند به فروشگاه‌های فروش لوازم و زیورآلات چینی بدل شده است.
«صادق صالحی»، دبیر موسسه حفظ و توسعه پایدار ماسوله دراین باره به CHN می‌گوید: «آهنگری، چموش‌دوزی، چلنگری، تفنگ‌سازی، چاقوسازی، نجاری، شیشه‌گری، مسگری، روی‌گری و ... از صنایع دستی معروف ماسوله هستند که بیشتر آنها از بین رفته‌اند.»
وی در ادامه می‌گوید: «برخی صنایع دستی زنده ماسوله هم توسط کسانی تولید می‌شود که سنین بالایی دارند و حتی امروز به علت کهولت سن و بیماری از کار افتاده شده‌اند.»
صالحی در ادامه می‌گوید: «موسسه حفظ و توسعه پایدار ماسوله تنها انجیو فعال در حوزه صنایع دستی استان گیلان است که فعالیت‌های زیادی دراین‌باره انجام داده اما به دلیل عدم حمایت‌های متولیان صنایع دستی کشور، به نتیجه دلخواه نرسیده است.»
به گفته وی تاکنون از برخی بازماندگان جوان صنایع دستی ماسوله مثل آهنگری خواسته شده تا به این شهر بازگردند اما نبود امکانات از قبیل مغازه و محل زندگی باعث شده تا این طرح‌ها به نتیجه نرسد.
طی یک ماه گذشته آخرین چاقوساز ماسوله به دلیل سکته قلبی راهی بیمارستان شد و حالا که برگشته دیگر توان کار کردن و پتک کوبیدن ندارد. اما هنوز یک چاقوساز دیگر در ماسوله مانده که مغازه‌ای برایش باز کردند و صدای پتک چاقوسازی را در ماسوله زنده نگه داشته است.
از آهنگرها هم یک نفر باقی مانده که بالای 60 سال سن دارد و نمی‌تواند مثل سابق آهنگری کند. از تفنگ‌سازی و چلنگری هم که دیگر خبری نیست و سال‌هاست که دیگر کسی تفنگ ماسوله‌ای نوساز را ندیده است.
نجاری ماسوله شهرت زیادی دارد اما خبری از استادکاران قدیمی این فن در شهر نیست. در و پنجره‌های ماسوله که امروز ارزش زیادی دارند توسط همان استادکاران و نجاران ماسوله ساخته شده‌اند. امروز یک نجار در ماسوله باقی‌مانده که ماسوله‌ای نیست و چون علاقه داشته حمایت شده و با گذشت زمان گره‌چینی و گره‌بندی نجاری ماسوله را آموخته است.
چموش‌دورزی از هنرهای سنتی مطرح ماسوله است. چرم‌پوشی که بعدها نام چموش را به خود گرفت، از تن‌پوش‌های معروف ماسوله‌ای‌ها است که به دست هنرمندان این شهر ساخته می‌شد. می‌گویند سه راسته بازار را چموش‌دوزها اشغال کرده بودند و چرم را مستقیم از مغازه‌های دباغی می‌گرفتند و چموش می‌دوختند.
امروز از آن همه هنرمند کفاش، تنها یک‌‌نفر در ماسوله چموش می‌دوزد که هنوز جوان است و می‌گوید این هنر را از پدربزرگش آموخته است. گفته می‌شود که یک چموش‌دوز دیگر هم در فومن زندگی می‌کند و کم و بیش چموشی می‌دوزد.
«مجید فرنیا»، تنها چموش‌دوز ماسوله درباره این کفش‌ها می‌گوید: «زمانی که چموش دوزی را از پدربزرگم یاد می‌گرفتم، سه چهار چموش‌دوز در ماسوله باقی‌مانده بودند. اما به مرور آنها از دنیا رفتند و امروز من در این شهر چموش‌دوزی می‌کنم.»
چموش با کفش‌های معمولی فرق می‌کند. چپ و راست ندارد و در آن از میخ و چسب هم استفاده نشده است. فرنیا دراین‌باره می‌گوید: «چموش از چرم گاو ساخته می‌شود و در ساخت آن از نخ و موم عسل استفاده می‌شود. همچنین از ابزاری مثل گازن (برای بریدن چرم) شفره (برای نازک کردن چرم) چرم کوب (برای کوبیدن چرم) و سوزن و قیچی در ساخت آن استفاده می‌شود.»
گفته می‌شود که دوختن هر چموش بین سه تا یک هفته طول می‌کشد و فرق مدل‌های زنانه و مردانه آن هم در گل‌کاری و طرح و نقش بیشتر است.
فرنیا درباره این هنر می‌گوید: «این هنر در حال از بین رفتن است و امروز هم فقط مشتری‌های کوچک پا دارد. گردشگران برای بچه‌های خودشان خرید می‌کنند و بزرگ‌پاها را به دلیل گران بودن نمی‌خرند.»
هنوز برنامه مدونی برای حمایت از صنایع‌دستی ماسوله دیده نشده است و هنرمندان ماسوله‌ای هم رفته رفته مغازه‌‌هایشان را تحویل مغازه‌های فروش ابزار چینی می‌دهند. صنایع دستی ماسوله مرگ تدریجی را تجربه می‌کند و دیگر اثری از بازار سنتی ماسوله که در آن تولید کنندگان کار می‌کردند خبری نیست.
