کتاب
معرفی کتاب «پیدایش جمهوری آذربایجان»
برگرفته از تارنمای ایرانچهر
نوشتۀ : عقاب علی احمدی
پیدایش جمهوری آذربایجان
نوشته: مسعود عرفانیان
چاپ اول : ۱۳۹۵
۱۷۳ + ۱۰ – ۱۲۰۰۰ تومان
ناشر : موسسۀ تاریخ و فرهنگ دیار کهن و انتشارات ایران شناخت
شماره تلفن ناشر : ۲۲۲۷۸۷۱۸-۰۲۱
سرزمینی که در شمال رودخانۀ ارس جای دارد و امروزه دولت آن، آن را « جمهوری آذربایجان » می نامد برای بیش از دوهزار سال « اران » نام داشت. در سال ۱۹۱۸ و یک سال پس از پیروزی کودتای کمونیستی اکتبر در ۱۹۱۷، و پایان جنگ جهانی اول، دولت عثمانی که با سواستفاده از آشفتگی های برآمده از سرنگونی دولت تزاری بخشی از نیروهای نظامی خود را به قفقاز فرستاده بود، با یاری همدستان پان ترکیست خود ( که بیشتر تحصیل کردگان ارانی در عثمانی بودند)، نام این سرزمین را از « اران » به « آذربایجان » دگرگون کرد. دولتی که با این نام بر سرزمین اران چیره شد، دولت مساوات نام داشت. اما این بار نیز روزگار یکی از بازی های شگفت خود را کرد : دو سال پس از تاسیس دولت موسوم « جمهوری مساواتی آذربایجان » دولت عثمانی که با دولت بلشویک های حاکم بر مسکو قرارداهایی بسته بود، به خاک اران لشکر کشید و با همکاری دولت بلشویکی لنین، دولتی را که خود در اران برپا کرده بود سرنگون کرد. نکتۀ شگفت آور در رفتار دولت موسوم به « اتحاد جماهیر شوروی » این بود که پس از سرنگون کردن دولت مساواتی، نام جعلی « آذربایجان » را بر سرزمین « اران » نگاه داشت و آن را تغییر نداد !
تغییر نام « اران » به « آذربایجان » از همان نخستین روزها واکنش شدید روشنفکران و سیاستمداران ایران را برانگیخت. این کار در واقع دزدیدن نام استان « آذربایجان » و نهادن آن بر سرزمین « اران » بود که بیش از دو هزار سال یکی از کانون های فرهنگ ایرانی بود. بیش از دو دهه بعد و در روزهای اشغال ایران در جنگ جهانی دوم که جعفر جوادزاده، معروف به « جعفر پیشه وری » با یاری سلاح روسی و مهاجران روسی و یاری اعضای کرایه ای دکان جاسوسی موسوم به « حزب توده [ایران ]، دست به تاسیس جمهوری در کشور شاهنشاهی ایران زد، پردۀ پایانی این نمایش رسوا اجرا شد. تاسیس دولتک پیشه وری و روزهای فعالیت آن، روزهایی سیاه در تاریخ ایران بود که با پایمردی سرفرازانۀ دلیران ایرانی بر آن نقطۀ پایان نهاده شد.
به تازگی، و در یکصدمین سالگرد تاسیس دولت موسوم به « جمهوری آذربایجان » کتابی « پیدایش جمهوری آذربایجان » پژوهش مسعود عرفانیان منتشر شد که ماجرای این جعل تاریخی و دولتسازی ناشیانۀ دولت های استعماری را در همسایگی ایران گزارش کرده است. این پژوهش که در آن زمینه های این جعل تاریخی و چگونگی جداشدن اران از ایران در جنگ های ایران روس نیز بررسی شده است، برای آگاهی راستین از چیزی که در متن های تاریخی ایران « مسالۀ آذربایجان » نام گرفته است، سودمند است. راست آن است که اگر ایرانیان بخواهند از هستی خود و میهن خود، ایران، نگاهبانی کنند، این کار در گرو داشتن آگاهی های درست از تاریخ کشورشان و تاریخ دگرگونی های مرزهای آن در دویست سال گذشته است. گفتنی است که یکی از کتاب هایی که به ایرانیان برای شناخت ریشه های جعل تاریخ در قفقاز یاری می رساند، کتاب « پیدایش جمهوری آذربایجان » است.
برای آشنایی بیشتر با این کتاب به فهرست این کتاب نگاهی می اندازیم :
فهرست
یادداشت دبیر مجموعه
پیشگفتار
فصل اول : جدایی قفقاز از ایران
مروری کوتاه بر پیشینۀ تاریخی ماورای قفقاز
علل و زمینه های شروع جنگ های ایران و روسیه
دور نخست جنگ های ایران و روسیه
دور دوم جنگ های ایران و روسیه
واکنش مردمان مناطق اشغالی در قفقاز پس از جدایی از ایران
فصل دوم : دگرگونی های سیاسی – اجتماعی در روسیه
انقلاب ۱۹۰۵ و زوال تزاریسم
باکو : کانون فعالیت های گروه های چپ
انقلاب ۱۹۱۷ روسیه و فروپاشی سلطنت خاندان رومانف
اوضاع اقتصادی – اجتماعی باکو در پیش از به قدرت رسیدن مساواتی ها
فصل سوم : تاسیس فرقۀ مساوات و فعالیت آن
مروری گذرا بر زندگی محمدامین رسول زاده، معمار جمهوری آذربایجان
فصل چهارم : دگرگونی سیاسی – اجتماعی در باکو
حاکمیت فرقۀ مساوات و تشکیل جمهوری آذربایجان
فصل پنجم : روابط ترکان عثمانی با آذربایجانی ها و نقش عثمانی ها در دگرگونی های این ناحیه از قفقاز
نظری گذرا به دگرگونی های نیم سدۀ اخیر در عثمانی
چرخش به سوی پانترکیسم
نقش عثمانی ها در به قدرت رسیدن فرقۀ مساوات
خروج عثمانی ها از آذربایجان
فصل ششم : ایران و جمهوری آذربایجان
واکنش دولت ایران
روابط ایران و جمهوری آذربایجان
فعالیت های ضدایرانی فرقۀ مساوات
فصل هفتم : جمهوری آذربایجان در رویارویی با بلشویک ها
فروپاشی جمهوری آذربایجان
فصل هشتم : جمهوری آذربایجان پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی
کتابنامه
نمایه