جشن‌ها و گردهمایی‌ها

جشن شهریورگان - ابوالقاسم آخته

برگرفته از کتاب جشنها و آیینهای شادمانی در ایران (از دوران باستان تا امروز )، نویسنده ابوالقاسم آخته

شهریور، پادشاه آرمانی: یکی از نمایندگان قدرتمند و توانای اورمزد و اعضای هفتگانه ی مقدس که موکل آهن و فلزات، زر و سیم بوده و از صفات آن پیداست که بارز ترین ویژگی این فرشته، قدرت، شدت، سختی فوق العاده است. نام اوستایی او خشثره وییریه و در پهلوی، خشتریور  نامیده شده، از این رو مطابق گفته ی اوستا شهریور ((حاکم و فرمانروای شایسته و ایده آل)) است و اداره امور شهر و جامعه را به او می سپارد، زیرا شهریور ((سلطنت، کشور یا فرمانروایی آرزو شده)) است. پس شهریور مظهر قدرت الهی و پادشاهی اهوره مزدا می باشد که بیرونی آنرا ایزد فلزات می نامد و همواره به دنبال فر و شکوه و بسط و قدرتش است.
در بندهشن، خویشکاری شهریور، شفاعت درویشان نزد اورمزد است.به این معنا شهریور واسطه ی میان افراد پرهیزکار و صوفی مسلک با آفریدگار بوده است. پس مطابق عرفان ایرانی این وجه فلسفی با یوتوپیا - آرمانشهر افلاطون – پیوند می خورد.زمانی که گل ریحان= شاه اسپرغم، را ویژه شهریور بدانیم، این گل تسکین دهنده ی غم و روان اندوهناک آدمی است که با بوییدن آن نشاط و انبساط خاطر و شادی به انسان دست می دهد، در نتیجه شهریور در عین برخورداری از قدرت مطلق و بلا منازع، نماد رحم و مروت و نرمی بر تهیدستان و دستگیری از مظلومان در برابر ظلم و بیداد است.
جشن شهریورگان: روز چهارم – شهریور روز – از ماه شهریور جشن بزرگی در ایران کهن بوده و صحنه گردان اصلی این آیین سرور و شادمانی، کشاورزان و رعایا بوده اند.زیرا جشن شهریور اگر در پایان تابستان در روزی بوده که افراد حاصل دست رنج خود را می دیدند، نفس این کار مایه ی شادی و خوشحالی است. به علاوه شهریور همان گونه که فصل پایان کشت و زرع است، می تواند نقطه ی شروع و آغاز مجدد کاشت محصول پاییزه باشد پس حامل دو نوع شادی برای قشر رعیت و کشاورز بوده است.
ابوریحان روز چهارم را عید می نویسد و معنای آنرا دوستی آرزو می داند.وانگهی شهریور ((جشن آذر)) نیز گفته شده است که زادویه نقل کرده: این روز به سبب آتشهایی که در خانه های مردم است عید است و در قدیم این عید آغاز زمستان بوده است. در این عید آتشهای بزرگ در خانه ها می افروختند و ستایش خدا بسیار می کردند و برای خوردن غذا و دیگر شادمانی ها گرد هم جمع می شدند. این آتش را برای سرما و خشکی که در زمستان حادث می شود می افروختند و می گفتند پخش حرارت چیزهایی را که برای نباتات زیان آور باشد دفع می کند.
البته بیرونی از قول موبد خورشید می گوید که در زمان مولف، اهل خراسان این عید را در آغاز پاییز می گیرند و این روز، روز مهر و اول گاهان بار پنجم است که خداوند چهارپایان را آفرید. به هر حال اگر آتش افروختن را در شهریور بپذیریم، ((افروختن آتش رسم مشترک و رایج در اغلب جشنهای ایرانی بوده است.)) جشن شهریور با هدف و آرزوی داشتن جامعه و شهر ایده آل برپا می شده پس ((جشن آرمان شهرداری)) را موبدان زرتشتی ((آذر جشن)) نیز نامیده اند. و سرانجام اینکه شهریور مقدس در روز جشن به پیروان خود سفارش می کرده که: ((برای سروری بکوشند، پادشاهان عادل را پیروی کنند، تجاوز نکنند ... حسود نباشند و مهمتر از همه اینکه فلزات و آهن را محافظت کنند که زنگ نزند...))