جهان ایرانی

بازمانده‌ای از زمان قطب شاهیان با قدمتی 500 ساله - پیدا شدن کتیبه فارسی در حیدرآباد هندوستان

یک کتیبه به زبان فارسی بازمانده از زمان سلطنت قطب شاهیان در دژ گلکنده در حیدرآباد کشور هندوستان پیدا شد. این کتیبه فارسی در زمان سلطان عبدالله قطب شاه نوشته شده است و هم اکنون در گوشه ای از این دژ به حال خود رها شده است.

nike court royale mens white hair style chart , Botas Beige | nike kd 7 ext long tail black line for sale - 401 – Ietp - New Air Jordan 1 High OG OSB DIAN Blue Chill Sorrowful CD0463

خبرگزاری میراث فرهنگی – گروه میراث ـ دژ گلکنده (Golconda) در یازده کیلومتری باختر شهر حیدرآباد در جنوب هند و در ایالت آندراپرادش قرار دارد. بر اساس اسناد تاریخی این دژ به وسیله پادشاهی هندو مذهب کاکاتیا که بین سالهای 1083 تا 1323 میلادی در ایالت آندرا پرادش هند حکمروایی داشتند بنا شد. این سلسله در گسترش معماری و ادبیات در جنوب هند بسیار نقش داشتند.
 
اولین باری که سلسله‌ای با نیای فارسی به این قسمت از هندوستان رفتند در قرن هفتم هجری قمری برابر با قرن 13 میلادی بود، در این تاریخ پس از آنکه نواحی شمال هند ابتدا توسط سلطان محمود غزنوی و سپس به وسیله سلطان معزالدین محمد غوری به تصرف مسلمانان درآمد و قطب الدین آیبک با شکست «پریتوی» آخرین "ماهاراجه" دهلی، سلسله سلاطین مسلمان دهلی را در پایتخت سرزمین افسانه ای هند مستقر کرد.
 
این حکومت ها همگی پیوندهای خونی و یا فکری و فرهنگی با جامعه ایرانی، اسلامی و شیعی داشتند و بیشتر آنها در منطقه دکن متمرکز بودند. در گذشته به بخش جنوبی شبه جزیره هند «دکن» گفته می شد و این بخش یک سرزمین مستقل به شمار می رفت. منطقه دکن شامل سرزمین های "ماهاراشترا"، "کارناتاکا"، "تلنگانا" و "آندرا" می شد که با توجه به تقسیمات ایالتی فعلی تقریبا 3 ایالت جنوب هند را شامل می شده است.
 
خاندان «بهمنی» ها یکی از مهمترین سلسله های حاکم در دکن بودند که از اعقاب علاء الدین حسن بهمنی افغان به شمار می رفتند و نسب خود را به بهمن پسر اسفندیار از سلسله کیانیان ایران می‌رساندند و حدود 190سال از 748 تا 934 قمری بر اکثر نواحی دکن فرمانروایی می کردند. خاندان بهمنی با علاقه فراوانی که به فرهنگ فارسی و عرفای ایرانی داشتند بسیار کوشیدند که به حضور شاه نعمت اله ولی و خواجه شمس الدین حافظ شیرازی در دربار خود مفتخر شوند، اما توفیق نیافتند. این سلسله جشن ها و اعیاد ایرانی از جمله نوروز را با شکوه فراوان برگزار می کردند.
 
یکی دیگر از حکومت های محلی که پیش از انقراض بهمنی ها در اوایل قرن دهم هجری قمری در سرزمین فعلی دکن (که اینک ایالت آندراپرادش را شامل می شود) شکل گرفت و حدود 200 سال دوام آورد، سلسله « قطب شاهیان» بود که مرکز آن در قلعه گلکنده قرار داشت و موسس آن سلطان قلی همدانی بود که از همدان ایران و از ترک های بهارلو و از اعقاب قرایوسف و اسکندر، از پادشاهان قراقویونلو به شمار می رفت.
 
وی همراه عمویش الله قلی به هند مهاجرت کرد و از سرداران بزرگ محمد شاه سوم بهمنی محسوب می شد و در سال 842 شمسی موفق به دفع شورش منطقه تلنگانا در دکن شد و به همین جهت چندی بعد در سال 897 شمسی همزمان با پادشاهی شاه اسماعیل اول صفوی با لقب قطب الملکی استقلال خود را در گلکنده اعلام و سلسله قطب شاهیان را تاسیس کرد. در سال 1066 هجری شمسی این شهر جدید توسط لشکر اورنگ زیب امپراطور گورکانی هند فتح شد و حکومت قطب شاهیان به پایان رسید.
 
یکی از دلایل گسترش دژ گلکنده پدافند در برابر یورشهای مغول‌ها از سوی شمال هند بود. دژ گلکنده از کوهی از سنگ گرانیت ساخته شده و تا سال 1590 میلادی پایتخت سلسله قطب شاهی بود.
 
دژ گلکنده به مدت 9 ماه در برابر یورش اورنگ زیب مقاومت کرد و پس از آن همه ذخیره ها و ثروتش به دست اورنگ زیب افتاد. دژ گلکنده دارای اتاقهایی است که محل نگهداری دو الماس برجسته ی کوه نور ، الماس امید و ...بوده. دژ گلکنده به عنوان مرکزی برای تجارت الماس شهرت داشته. گلکنده دارای چهار دژ جداگانه با دیواری خارجی به درازای 10 کیلومتر و دارای 87 عدد از استحکامات نیم دایره ای است.
 
هشت دروازه ی ورودی دارد،خانه های اربابی،نیایشگاهها،مزگتها،اصطبلها و...دیگر بخشهای این دژ را شکل می دهند.یکی از دروازه های این دژ دروازه ی فاتح نام دارد،زیرا به هنگام چیرگی نیروهای اورنگ زیب بر این دژ او و نیروهایش از این دروازه وارد دژ شدند.فاتح دروازه ویژگی بازتاب دهنده ی صوتی دارد، به گونه ای که اگر زیر گنبد ورودی آن کف بزنیم صدایی که تولید می شود به روشنی از عمارت بالا حصار قابل شنیدن است. 
محلی که کتیبه فارسی در دژ گلکنده

کتیبه ای که به زبان فارسی در این دژ پیدا شده است در گوشه ای از ویرانه های به جا مانده از گلکنده رها شده است و بر اساس اطلاعاتی که از متن نوشته شده روی آن به دست می آید مربوط به ساخت یک انبار خانه بوده و در زمان پادشاهی سلطان عبدالله قطب شاه نوشته شده است.

 

متن کتیبه فارسی

 

تمامی مجموعه 11 کیلومتر را در بر می گیرد زیبایی معماری،گنبدها و دروازه های ورودی و دیگر بخشهای این دژ هنوز چشمها را نوازش می کند. باغهای دلپذیر دژ پس از گذشت 400 سال هنوز زیبایی خود را نگه داشته اند.بالا حصار که مهمترین ورودی دژ هست در بخش خاوری قرار دارد،تاق ورودی آن با ردیفهایی از نقشهای طوماری تزیین شده و دو طاووس و شیر به شکل قرینه در رو و زیر تاق به نمایش درآمده اند.
 
نمایش شیر و طاووس،آمیختگی معماری ایرانی-هندی را به خوبی نشان می دهد.آرامگاه های شاهان قطب شاهی هم در حدود یک کیلومتری دژ است که چشم انداز زیبای آن با وجود باغهای زیبای کنارش گردشگران را به سوی خود جلب می کند.
 
عکس و بخشی از توضیحات گزارش از حمید رضا سوروی