برگرفته از جام جم آنلاین، شنبه 18 اردیبهشت 1395
دکتر میرمهرداد میرسنجری
استادیار دانشگاه
دریای شمال ایران با نام رسمی بین‌المللی دریای کاسپین (Caspian Sea) قرار است طبق مصوبه هیات دولت با یک آبگذر به طول 184 کیلومتر و با قطر اسمی 1400 میلی متر یا 56 اینچ، به استان خشک و کویری سمنان متصل شود.
تصویر انتقال آب خزر به سمنان پیامدهای محیط‌زیستی
اما موضوع این است که این طرح بدون کمترین ارزیابی تخصصی از پیامدهای محیط زیستی‌اش در آستانه اجرایی شدن قرار گرفته و لقب «بزرگ‌ترین طرح استفاده از آب‌های غیرمتعارف در خاورمیانه» به آن اعطا شده است.
در این میان، پرسشی که در اذهان متخصصان و دغدغه‌مندان محیط‌زیست وجود دارد این است که به‌راستی چه ویژگی خاصی سبب شده برخی این‌گونه سنگ دفاع از پروژه‌ای پرهزینه با آینده‌ای نامعلوم را به سینه بزنند؟ پرسش دیگر این که آیا به‌راستی رعایت ملاحظات محیط‌زیستی طرح در دریا و مناطق ساحلی، مناطق جنگل‌های هیرکانی شمال، مناطق روستایی، غیرجنگلی و کوهستانی و نیز منطقه هدف یعنی استان سمنان که پارک ملی کویر به عنوان یکی از مناطق ارزشمند زیست‌بومی کشور در آن قرار دارد به‌درستی انجام شده یا همانند بسیاری از پروژه های مشابه پول‌ساز، فقط ملاحظات صوری و نمایشی محیط‌زیستی در آن انجام گرفته است؟
موافقان طرح ادعا می‌کنند که «با انتقال آب (منظور آب لب شور کاسپی) به استان سمنان، زمینه رشد و شکوفایی این استان در بخش‌های مختلف فراهم خواهد شد.» اما این عزیزان معلوم نکرده‌اند منظورشان از «بخش های مختلف» چیست؟! آیا جز این است که منافع محیط‌زیست نسل‌ها در بی‌تدبیری سودجویان نابود خواهد شد؟
مجری طرح اعلام کرده پس از اجرای طرح انتقال آب سالانه 6/2 میلیون تن نمک به دریا برمی‌گردد. این یعنی همان سیستم رفع و دفع معمول پسماندهای ایران و تخلیه در طبیعت. آیا اندیشیده شده که آلودگی محیط‌زیستی نقطه‌ای ریختن نمک‌های زدوده شده از آب در سواحل ایران چه بر سر طبیعت و محیط زیست و آبزیان و جوامع ساکن ساحل دریای مازندران می‌آورد؟
مسئولان پروژه انتقال آب دریای شمال ایران به سمنان آشکارا اعلام کرده‌اند «برای انتقال آب از دریای کاسپی، 12 هکتار پاک‌تراشی جنگل‌های منحصر به فرد جهانی هیرکانی (در مسیر خط لوله احداثی) صورت خواهد گرفت» و از دیگر سو بشارت داده‌اند: «پنج برابر این میزان پاک‌تراشی، طرح احیای جنگل اجرا خواهد شد.» اما به‌راستی آیا مسئولان این پروژه از بدیهی‌ترین تعریف‌های اکوسیستم و زنجیره به هم پیوسته حیات چیزی شنیده‌اند که نابودی اکوسیستم غنی و متنوع جنگل‌های هیرکانی را با انجام درختکاری صوری توجیه نکنند؟
درنهایت این‌که باید پرسید طرح انتقال آب دریای کاسپی به سمنان تا چه حد مبتنی بر اصل 50 قانون اساسی است که در آن بر حقوق نسل حاضر و نسل‌های آینده در قبال محیط‌زیست تاکید شده است؟ آیا غیر از نتیجه نامعلوم طرح با پیامدهای پیش‌بینی‌نشده و به جز منافع قطعی هنگفت حاصل برای دست‌اندرکاران پروژه با برآورد هزینه 2000 تا 5000 میلیارد تومان ـ در برابر 150 میلیارد تومان کل بودجه سالانه سازمان حفاظت محیط زیست! ـ چیزی به عنوان محیط‌زیست برای نسل‌های آینده باقی خواهد ماند؟
بنابراین جامعه دوستداران و متخصصان محیط‌زیست ایران این توقع بجا را دارند که طرح انتقال آب دریای شمال ایران به کویر سمنان، با توجه به دیدگاه‌های تخصصی و فنی و پیامدهای ضد محیط‌زیستی متصور برای نسل‌های آینده، از دستور کار دولت آقای روحانی خارج شود.