یادمان

مهمترین اتفاقات تاریخی کلیسای نتردام

ایسنا

خبرنگار حسین شایسته

 

کلیسای تاریخی نتردام پاریس با ۸۵۰ سال قدمت، عصر دوشنبه دچار آتش‌سوزی مهیبی شد که این بنای ارزشمند تاریخی را تا مرز نابودی کامل برد.

این بنا از مهم‌ترین مکان‌های گردشگری است که در قلب پاریس قرار دارد و بنا بر اطلاعات مندرج در سایت رسمی این بنا، سالانه بالغ بر ۱۳ میلیون گردشگر از آن بازدید می‌کنند.

کلیسای جامع نتردام که نام آن به معنی «بانوی ما» است، محل استقرار اسقف اعظم پاریس نیز بوده است.

این کلیسا در جزیره‌ای کوچک به نام ایله دلا سیته در میانه‌ی رود سن بنا شده است. ساخت کلیسا در سال ۱۱۶۳ میلادی و در زمان لویی هفتم آغاز و در سال ۱۳۴۵ میلادی تکمیل شد.

معماری این بنا از نظر ساختار و تزئینات چشمگیر آن به «جواهر معماری گوتیک قرون وسطا» مشهور بوده است.

 

در دهه‌ی ۱۷۹۰ میلادی و در بحبوحه‌ی «انقلاب کبیر فرانسه» بنای این کلیسا دچار خسارت‌های فراوان و تقریباً رها شده بود.

در سال ۱۸۳۱ رمانی از ویکتور هوگو، نویسنده‌ی نامدار فرانسوی، رمان مشهور خود به نام «گوژپشت نتردام» را منتشر کرد و در آن وضعیت نامناسب این بنا را توصیف کرد. در این داستان قسمت غربی کلیسا که با دو برج ناقوس قرینه مشخص است، محل زندگی «کازیمودو» ناقوس‌زنِ خمیده‌ی این کلیسا و شخصیت اصلی این رمان است.

انتشار این رمان بار دیگر توجه‌ها را به این بنای تاریخی جلب کرد و باعث شد کار بازسازی کلیسا بین سال‌های ۱۸۴۴ تا ۱۸۴۶ انجام شود.

بازسازی بنا توسط دو معمار معتبر به نام‌های «ژان-باپتیست لاسوس» و «اوژن ویوله-لو-دوک» که هر دو از علاقه‌مندان معماری گوتیک بودند و آن را سنتی اصیل در معماری مسیحی و فرانسوی می‌دانستند، انجام شد.

مهمترین اتفاقات تاریخی کلیسای نتردام

هنری ششم انگلستان، در سال ۱۴۳۱ میلادی در این کلیسا تاج‌گذاری کرد و پادشاهی فرانسه را برای شش سال در دست گرفت.

ناپلئون بناپارت که خود پیگیر حفظ این کلیسای تاریخی بود، در سال ۱۸۰۴ در همین مکان تاج امپراتوری فرانسه را بر سر گذاشت.

ژان‌دارک، دختر مشهور فرانسوی، که نیروهای فرانسه را در نبرد علیه انگلیسی‌ها رهبری کرد و در نهایت به سال ۱۴۳۱ در نوزده‌سالگی توسط کشیشان متعصب بخاطر عقایدش در آتش سوزانده شد، قرن‌ها بعد در سال ۱۹۰۹ در کلیسای نتردام توسط پاپ پیوسِ دهم مورد آمرزش قرار گرفت.

آتش‌سوزی در جریان بازسازی

کلیسای نتردام با ۸۵۰ سال قدمت، نماد زیبایی و تاریخ پاریس، یکی از ارزشمندترین نمونه‌های معماری گوتیک، با تمام مجسمه‌های عجیب‌وغریب، نقاشی‌های رنگارنگ و گچبری‌های پر جزئیاتش، غروب روز گذشته دچار حریق گسترده‌ای شد.

این بنا که تا آخرین روز پیش از آتش‌سوزی نیز همچنان میزبان مراسم عشای ربانی بود، از دو سال پیش به دلیل مشاهده‌ی برخی آسیب‌ها در تزئینات سنگی کلیسا، تحت بازسازی گسترده‌ای قرار داشت که هزینه‌ی آن حدود ۱۸۰ میلیون دلار تخمین زده شده بود.

تلاش آتش‌نشانان پاریس برای خاموش‌کردن آتش در ساعات اولیه بی‌نتیجه ماند و در نهایت برج مرکزی این کلیسا با بیش از صد متر ارتفاع و سقف آن به طور کامل فرو ریخت اما مقامات فرانسوی گفته‌اند ساختار اصلی بنا و برج‌های ناقوس این کلیسا پابرجا مانده است.

اما آثار هنری و تاریخی بی‌شماری که در جای‌جای این کلیسا و در دل آتش قرار داشت، بخش عمده‌ای از تلاش آتش‌نشانان را معطوف به خود کرده بود.

امانوئل ماکرون، رئیس‌جمهوری فرانسه که ساعتی بعد از وقوع آتش‌سوزی در محل حادثه حاضر شده بود این اتفاق را «تراژدی‌ای وحشتناک» توصیف کرد و قول داد طرحی برای جمع‌آوری کمک‌های بین‌المللی برای بازسازی این کلیسا تهیه کند.

پس از هجده ساعت تلاش آتش‌نشانان سرانجام آتش خاموش شد. علت این حادثه هنوز مشخص نیست اما مقام‌های رسمی گفته‌اند که احتمالاً دارد حاصل یک سهل‌انگاری در جریان پروژه‌ی بازسازی کلیسا باشد.

***

 

ارزشمندترین آثار کلیسای نوتردام چه بودند؟

کلیسای بزرگ و تاریخی نوتردام پاریس در حالی طعمه حریقی گسترده در چند ساعت گذشته شد که محل نگهداری مجموعه‌ای ارزشمند از آثار تاریخی و هنری بوده که طی قرن‌ها گردآوری شده است.

به گزارش ایسنا، آتشی که دو سوم از سقف کلیسای نوتردام پاریس را تخریب کرد، چیزی فراتر از آسیب به یک ساختمان تاریخی بود و مجموعه‌ای گسترده از آثار تاریخی نگهداری شده در ساختمان بنا را با تهدید جدی رو به رو کرده است. جالب اینجاست که کلیسای نوتردام در یک طرح مرمت ۲۰ ساله قرار داشت که حالا با این حجم از خسارت بنیادین مواجه شده است. جالب‌تر این‌که اظهارات اولیه می‌گوید، وقوع آتش‌سوزی، ناشی از عملیات همین طرح مرمت بوده است.

یکی از ارزشمندترین گنجینه‌های این کلیسا، تاجی است که گفته می‌شود عیسی مسیح (ع) در زمان به صلیب کشیده‌شدن بر سر داشته است اما بنا بر اعلام مقامات فرانسوی از شعله‌های آتش نجات داده شده است. با این حال، وضعیت دیگر آثار از جمله مجسمه‌ها، نقاشی‌ها، پنجره‌ها با شیشه‌های رنگی و دیگر آثار تاریخی و مذهبی در هاله‌ای از ابهام قرار دارد. کلیسای نوتردام همچنین محل نگهداری یک تکه چوب و یک میخ است که معتقدند در زمان مصلوب کردن مسیح (ع) مورد استفاده قرار گرفته است.
میخی که گفته می‌شود برای مصلوب کردن مسیح ( ع) به کار رفته است

«برنارد فونکرنی» که از سال ۱۹۷۸ تا ۲۰۰۱ یکی از مسئولان اداره کلیسای نوتردام بوده، معتقد است استفاده از آب برای خاموش کردن آتش، خود می‌تواند موجب تخریب سنگ‌ها و هر آن چیزی باشد که از آتش جان سالم به در برده‌اند.

این کلیسا به حضرت مریم (ع) تقدیم شد و نام «توتردام» به معنای "بانوی پاریسی ما" الهام گرفته از اوست. کلیسای نوتردام پاریس دارای سه پنجره بزرگ است که با شیشه‌های رنگ‌آمیزی شده‌اش شبیه گل رُز است که هر یک بازگوی یک داستان تاریخی است، از داستان‌هایی از عهد قدیم و جدید تا داستان‌هایی از ۱۲ حواریون و رستاخیز مسیح.

زمانی که رو به روی کلیسا قرار می‌گیرد، یکی از پنجره‌های بزرگ رنگی را مشاهده می‌کنید که به حضرت مریم (ع) اختصاص یافته و تصویر وی که بر مسند نشسته نیز روی آن قرار دارد. هنوز از شرایط این پنجره‌ها پس از آتش سوزی اطلاعات دقیقی در دست نیست اما گفته می‌شود حرارت بالا موجب شده آسیب زدن به پنجره‌ها و ذوب شدن چهارچوب آنها شده است.

پنجره‌های رُز

مناره کلیسای نوتردام که بر اثر آتش‌سوزی فرو ریخت شامل آثار تاریخی به جامانده از سنت دنیس و سنت ژنو از قدیسان حامی و محافظ پاریس بود که در سال ۱۹۳۵ توسط یک اسقف اعظم برای محافظت از بنا درون مناره قرار داده شده است.

بر اسا س افسانه‌ها، سر از بدن سنت دنیس جدا شده و او در حالی که سرخود را در دست داشته جان داده است و سنت دپنو نیز برای نجات دادن پاریس در سال ۴۵۱ میلادی با منحرف کردن مسیر آتیلا رهبر قوم هون با دعا و نیایش معروف است.

«گرگوری بریدا» استاد هنر و معماری قرون وسطی در دانشگاه برنارد می‌گوید که آثار به جا مانده از سنت دنیس و سنت ژنو شامل استخوان‌ها، دندان ومور هر دو این قدیس می‌شده است.

کلیسای نوتردام میزبان مجموعه‌ای مهم از مجسمه‌ها بود که مهم‌ترین آنها مجسمه‌های سنگی از ۱۲ پادشاه عهد قدیم است که بالای در ورودی کلیسا قرار دارد و گالری پادشاهان نام دارد. شرایط این مجسمه‌ها مشخص نیست اما این آثار پیش از این نیز حوادث دشواری را پشت سر گذاشته‌اند. در زمان انقلاب فرانسه، نیروهای دشمن این مجسمه را با مجسمه پادشاهان فرانسوی اشتباه گرفتند و همه مجسمه‌ها را در سال ۱۷۹۳ به میدان کلیسا بردند و با گیوتین سر آنها را جدا کردند. ۲۱ عدد از سر این مجسمه‌ها که قدمت آنها به قرن ۱۳ بازمی‌گشت در سال ۱۹۷۷ درون دیواری در یکی از محله‌های پاریس کشف شدند.

 

گالری پادشاهان

علاوه بر نقاشی‌ها، معماری و مجسمه‌های کلیسای نوتردام، بسیاری نسبت به وضعیت آلات موسیقی درون بنا نیز ابراز نگرانی کرده‌اند که شامل ناقوس‌های کلیسا نیز می‌شوند و قدمت بزرگترین آنها به سال ۱۶۸۱ بازمی‌گردد که در برهه‌های زمانی بسیار مهم در تاریخ فرانسه از جمله انقلاب فرانسه و جنگ‌های جهانی به صدا در آمدند.

یک ارگ بادی بزرگ نیز که با نام «Great Organ» شناخته می‌شود نیز دیگر اثر بسیار ارزشمند درون کلیسا است که به گفته اسقف کلیسا به شدت آسیب دیده است.

 

ارگ بادی کلیسای نوتردام

 

کلیسای نوتردام در چه تاریخی ساخته شد؟

این ساختمان در جزیره کوچکی بر روی رود سن به نام «ایل دولاسیته» ساخته شد. ساخت بنای اصلی این کلیسا در سال ۱۱۶۳ در دوران حکومت لوئی هفتم آغاز شد و در سال ۱۳۴۵ میلادی به پایان رسید. این اثر را می‌توان به عنوان جواهری از دوران قرون وسطی که به سبک معماری گوتیک ساخته شده محسوب کرد.

این ساختمان در سال‌های ۱۷۹۰ میلادی و در جریان انقلاب کبیر فرانسه مورد غفلت و آسیب قرار گرفته بود. رمان «گوژپشت نوتردام» که در سال ۱۸۳۱ میلادی توسط «‌ویکتور هوگو» به نگارش درآمد، وضعیت نامناسب این کلیسا را برای خوانندگان شرح می‌دهد. این کتاب کمک شایانی به ایجاد تغییرات اساسی در این کلیسا بین سال‌های ۱۸۴۴ تا ۱۸۶۴ شد. در آن زمان معماران برجسته‌ای همچون «اوژن ویوله لودوک» مناره و آتشدان‌های این ساختمان را مرمت و تعمیر کردند.

چه رویدادهای تاریخی در این مکان به وقوع پیوست؟

در سال ۱۸۰۴، «ناپلئون بناپارت» در همین کلیسا تاج پادشاهی را بر سر گذاشت و در سال، ۱۹۰۹ ژان دارک» قهرمان ملی فرانسه که بعدها به صلیب کشیده و سوزانده شد در همین کلیسا توسط «پیوس دهم» مورد آمرزش قرار گرفت.

آیا این اولین بار است که این کلیسا دچار تخریب و یا صدمه می‌شود؟

با این حال این اولین باری نیست که این کلیسا قربانی تخریب یا حتی بازسازی می‌شود. در قرن شانزدهم، «اوگنو» ها - گروهی از پروتستان‌های فرانسوی – به برخی از مجسمه‌های این کلیسا را به این دلیل که آن‌ها را با کفر و بی‌دینی مرتبط می‌دانستند، آسیب رساندند. در سال ۱۷۹۳، در جریان انقلاب کبیر فرانسه نیز گروهی از نیروهای دشمن به این کلیسا هجوم آوردند. آن‌ها مجسمه‌هایی را گمان می‌داشتند پیکره‌های پادشاهان فرانسوی است، از کلیسا خارج و سر از بدن آنها جدا کردند. این مجسمه‌ها در سال ۱۹۷۷ توسط باستان شناسان کشف و بازگرداننده شدند.